Во изминатите недели, неколку случаи ја загрозуваа независната работа на новинарите во Албанија преку зголемување на судски процеси против новинари, особено истражувачките новинари. „SLAPP” (Стратешки тужби против учество на јавноста) стануваат чести во албанскиот медиумски пејзаж како механизам за цензурирање, заплашување или замолчување на независни медиуми, истражувачки новинари и критичари, оптеретувајќи ги со цената на правната одбрана се додека не се откажат од своето противење или критика. Има само три случаи на „SLAPP” во Албанија само во декември 2020 година, што придонесува за влошување на слободата на медиумите.
Случаите со „SLAPP” во декември 2020 година во Албанија се поврзани со јавно-приватно партнерство на Владата на Албанија во врска со согорувачите, односно печките за согорување на отпад во Елбасан. Во првата недела од декември 2020 година, БИРН Албанија беше тужен за написи што ги имаа објавено за договорот за согорување. Вториот случај „SLAPP” е против истражувачкиот новинар Артан Рама, кој објави истражувачки напис на 06 ноември 2020 година „Зад сцената на вториот договор за согорувачот во Елбасан“. Претходно, шефот на кабинетот на Министерството за одбрана го тужеше новинарот Јуљ Ристани, кој во весникот „Шќип“ објави истражувачки напис за добивање стипендии за воени медицински студии во Грција, понуден од НАТО.
БИРН Албанија застана зад извештајот и изјавија дека се подготвени да се борат со ова на суд. Беше поднесена тужба, откако БИРН Албанија објави статија за согорувачите. „Судската постапка е неоснована и има за цел да ги заплаши новинарите преку скапи и долги правни процеси за да ги натера да не сакаат да известуваат“, изјави извршниот директор на БИРН Албанија, Кристина Воко за „Citizen Channel“. На прашањето на БИРН Албанија, Артан Рама изјави дека стои зад објавениот напис и дека ќе го брани на суд. „Мислам дека има две цели. Прво, обид на компанијата да претстави позитивна слика пред јавноста, како со предавање на случајот на суд во надеж дека може јавно да ја пренесе, а приори, идејата дека има неправда направено за тоа и второ, закана за секој новинар вклучен во известување за договори за концесија за јавно-приватно партнерство, вклучувајќи ги и овие компании “, изјави Рама за „Citizen Channel“.
Имаше реакции од експерти за медиуми, граѓански организации и други независни медиумски организации, кои потенцираа дека овие тужби имаат мала правна основа, но се користат како механизам за заплашување и цензурирање на истрагата за корупција.
Блерјана Бино, истражувач на „SafeJournalists” мрежата, посочува дека „Во Албанија, ние сме сведоци на постојани обиди за сузбивање на независни медиуми, како што е случајот со двата случаи на „SLAPP” против истражувачки новинари и зголемување на кривичните казни за клевета. Неодамна, работен документ на Министерството за правда, објавен во медиумите, јасно покажува обиди на Владата за заострување на понатамошните казни за клевета, што е веќе кривично дело во Албанија спротивно на најдобрите меѓународни практики. Така што малку независни медиуми во земјата се соочуваат со притисоци, заплашувања и закани во разни начини и на кои им е потребна поддршка за да се спротивстават на насилната моќ “.
Мрежата на „SafeJournalists“, претставувајќи повеќе од 8.200 професионални медиуми во Западен Балкан, се солидаризира со албанските колеги и изразува загриженост за неповолните судски практики против медиумите. Исто така, „SafeJournalists“ мрежата ги осудува обидите на Владата да донесе ограничувачки регулативи со зголемување на казните за клевета и влијание врз работата на независните медиуми.
Секој напад врз новинари е напад врз сите јавни интереси на граѓаните, демократијата и правата.
Скопје – Белград – Подгорица – Приштина – Сараево – Загреб, 11.12.2020 година.
Здружение на новинари на Косово
Здружение на новинари на Македонија
Здружение на новинари на БХ
Здружение на хрватски новинари
Здружение на независни новинари на Србија
Синдикат на медиуми на Црна Гора