Високиот обвинителен совет (ВОС) во вторникот, на 11 октомври 2022 година, преку апликацијата WhatsАpp го објавил одобрувањето на новата регулатива за ВОС за комуникација со медиумите. Регулативата им се заканува на новинарите со укинување на акредитацијата за односите со ВСК „доколку има јасни повреди на објективноста и професионалноста, како и за прекршување на Уставот, законот и начелата на оваа регулатива“. Во оваа регулатива, нејасно е кој ќе ја врши професионалната проценка на новинарите или транспарентноста и објективноста на нивното известување, за да се утврдат мерките што ги презема Координаторот за право на пристап до информации во ВОС или членот на Советот доделен за медиумите.
Независните експерти и медиумски организации изразија загриженост за оваа нова регулатива. Треба да се забележи недостигот од претходна консултација со новинарите и медиумските организации. Дополнително, регулативата не прави разлика помеѓу пристап до информации и документи од јавен карактер и барања за пристап до дневни информации и коментари од ВОС. Исто така, во акредитацијата вклучува само новинари, сниматели и фотографи кои работат за медиумски компании, со што се испуштаат хонорарните новинари, блогери и други. Друга загриженост се однесува на одредбата да се забрани каков било контакт меѓу новинарите и Координаторот на HPC за правото на информирање, што значи дека контакт со новинарите може да воспостави само претседавачот со ВОС.
Претставничката на мрежата SafeJournalists во Албанија, Блерјана Бино, рече дека регулативата предвидува доколку новинарите не известуваат објективно, ќе им биде одземена акредитацијата на ВОС, што значи дека нема да имаат пристап до информации. „Загриженоста овде е што Високото обвинителство (ВОС) си припишува право да професионално расудува за работата на новинарите. Како ВОС може да ја оцени објективноста на известувањето? Второ, се чини дека регулативата е порестриктивна од актуелните одредби во Законот за правото на информирање, кој е во фаза на ревизија за да се подобри со оглед на предизвиците во неговата досегашна имплементација. Она на што сме сведоци е уште една јавна институција која се обидува да ги затвори вратите за медиумите. Иако ги препознаваме проблемите со информациското нарушување и квалитетот на новинарството во Албанија, не можеме да ги решиме проблемите на новинарството со слаб квалитет со ограничен пристап до информации, особено во контекст на Албанија со различни загрижености покренати во текот на изминатите години во однос на слободата на медиумите и слободата на изразување. “, истакна Блерјана Бино.
Мрежата SafeJournalists, која претставува повеќе од 8.200 медиумски професионалци во Западен Балкан, го повикува ВОС да ја преиспита оваа нова регулатива, да има широк консултативен состанок со новинарите, медиумските организации и граѓанското општество пред да продолжи. Исто така, ВОС треба да обезбеди транспарентност и слободен пристап до информации од јавен карактер што ќе им овозможи на новинарите да ја вршат својата работа.
SafeJournalists мрежата ќе ги информира релевантните национални и меѓународни засегнати страни за овој случај.
Секој напад врз новинари е напад врз јавниот интерес, демократијата и правата на сите граѓани.
Скопје – Белград – Подгорица – Приштина – Сараево – Загреб – Тирана, 18.10.2022.
Здружение на новинари на Македонија
Здружение на новинари на Косово
Здружение на новинари на БиХ
Здружение на новинари на Хрватска
Независното здружение на новинари на Србија
Синдикатот на медиуми на Црна Гора