Во регионот на Западен Балкан речиси секојдневно сме сведоци на загрозување на правата на новинарите и нивната работа. На 10-ти декември, Меѓународниот ден на човековите права, мрежата SafeJournalists истакнува дека нејзиниот Индекс за безбедност на новинарите бележи стагнација или пад во 2021 година во споредба со 2020 година.
*Овој графикон е интерактивен – кликнете на него за да добиете повеќе податоци
*Креирано од flourish
Новинарите се бранители на човековите права, но кој ги штити нивните права? Во регионот на Западен Балкан речиси секојдневно сме сведоци на загрозување на правата на новинарите и нивната работа. SafeJournalists, регионална платформа за застапување на слободата на медиумите и безбедноста на новинарите е мрежа на новинарски здруженија и медиумски синдикати од земјите од Западен Балкан, која се стреми да ја подобри позицијата на новинарите во регионот. Еден аспект од овие напори покажува, со годишниот Индекс за безбедност на новинарите, промена во социјалните и политичките средини кои имаат директно или индиректно влијание врз безбедноста на новинарите и медиумските професионалци.
Генерално, индексот за 2021 година бележи стагнација или пад во однос на 2020 година. Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора и Србија забележаа пад на измерените показатели, додека Хрватска и Северна Македонија забележаа благ пораст. Општото правно и организациско опкружување во кое работат новинарите продолжува да претставува голем проблем, тешко да се реши и подобри, а со тоа не дозволува поголем напредок. Постојат сериозни празнини во разбирањето на клучните кривични дела.
Општиот тренд на алтернативни механизми кои ги поврзуваат јавното обвинителство, полицијата и новинарите во работни групи и комисии се обидува да ги надмине бариерите во примената на прописите и сериозните недостатоци во практиката. Службениците сè уште ретко ги осудуваат нападите, а многу често тие самите се виновници или создаваат амбиент во кој новинарите многу лесно се мета. Онлајн вербалните закани и заплашувања станаа реалност и нивниот број се зголемува. Помалиот број на физички напади и општото намалување на бројот на случаи против новинари е добар знак; сепак, дополнително загрижува сериозноста на заканите и фактот дека судските постапки и изречените санкции сè уште немаат застрашувачки ефект. Новинарите како бранители на човековите права продолжуваат да бидат изложени на напади од официјални лица, како и од екстремни групи и поединци.
Индексот за безбедност на новинарите од Западен Балкан е механизам кој ги мери и следи промените во општествените и политичките средини кои имаат директно или индиректно влијание врз безбедноста на новинарите и медиумските професионалци додека ја вршат нивната работа. Индексот во голема мера се потпира на Водичот за имплементација на Препораката CM/Rec (2016) 4 за заштита на новинарството и безбедноста на новинарите и другите медиумски актери на Советот на Европа. Индексот се мери со посебни показатели и под-показатели, кои се оценети од 1 до 7 според објективни маркери и се засноваат на објективно анализирани наоди и докази од истражувањето. Индексот се состои од 4 посебни единици кои ја отсликуваат целокупната слика за безбедноста на новинарите.
Правното и организациското опкружување го мери постоењето и спроведувањето на законските гаранции релевантни за безбедноста на новинарите, превенцијата го евидентира постоењето и спроведувањето на низа превентивни мерки кои директно влијаат на заштитата и безбедноста на новинарите, додека процедуралниот дел ги следи постапувањето на државата. институциите и функционерите, нивното однесување кон новинарите и ефективноста на системот на кривичната и граѓанската правда во истрагите за закани кон новинари и напади врз нив. Вистинската безбедност ги мери инцидентите и случаите на различни форми на закани и насилство врз новинари и медиуми.