На 19 октомври 2022 година, Министерството за правда го објави Предлогот на закон за изменување и дополнување на Законот бр. 119/2014 за „Право на информирање“. Според Владата, овој предлог-закон има за цел да ја подобри и зајакне постојната законска регулатива за правото на информирање, фокусирајќи се на интересите на граѓаните и на транспарентноста и отчетноста на јавните органи.
Иако предлог-законот содржи дел од предлозите на граѓанското општество за правото на пристап до информации, има и предлози кои предизвикуваат загриженост.
Прво, загрижувачки е одредбата на предлог-законот за „злонамерни побарувања“. Членот 24/2 предвидува: „Кога барањата за давање информации се јасно злонамерни, особено поради нивната повторлива природа, јавниот орган може да одлучи да ја прекине управната постапка без конечна одлука“. Товарот на докажување со кој се потврдува злоупотребата на природата на барањето му припаѓа на јавниот орган“. Загрижени сме дека овие измени, доколку бидат усвоени, ќе им овозможат на државните органи и министерства да ги отфрлат барањата за информации од јавен карактер од новинарите како навредливи, без да имаат обврска тоа да го оправдуваат. Доколку се усвојат на тековно предложениот начин, измените би можеле дополнително да го попречат професионалното истражувачко и квалитетно новинарство кое веќе се соочува со многу предизвици во пристапот до информации од јавен карактер, што дополнително ќе ја загрози транспарентноста и отчетноста на владата.
Друго прашање е неспроведувањето на одлуките на Комесарот за право на информации и заштита на податоците. Предлог-законот содржи одредби за решавање на овој проблем, според кои за неспроведување на одлуките на комесарот ќе се казни со парична казна од 150.000 до 300.000 албански леки. Оваа санкција ќе се применува за раководителот на институцијата. Иако ова е обид да се вградат некои од предлозите на граѓанското општество за ова прашање, ние сме загрижени дека тоа не ги задоволува тековните барања на граѓанското општество. Низ годините, препораката беше дека одлуките на Комесарот мора да имаат извршно дејство, а нивното неизвршување да претставува административен прекршок. Во спротивно, јавните власти ќе продолжат да ги чуваат информациите и покрај одлуките на комесарот.
Загрижени сме и за транспарентноста на јавните институции и начинот на кој тие одговараат на барањата за информации од јавен карактер. Иако актуелниот закон бара од Комесарот да ги решава сите случаи на недоставување информации од страна на јавните институции, Комесарот сепак донесува многу малку одлуки по примени жалби. Малиот број одлуки на комесарот и фактот што неговите одлуки не се извршни се критични прашања за актуелниот закон и неговата примена, а ние сме загрижени што овие прашања не се опфатени во предложените амандмани.
Мрежата SafeJournalists изразува загриженост за некои од предложените измени на законот и бара надлежните да ги разгледаат предлозите на граѓанскиот сектор, со цел да се донесат измени кои ќе придонесат за остварување на ова право на новинарите и на сите граѓани.
Мрежата SafeJournalists ќе ги информира релевантните национални и меѓународни засегнати страни за овие измени на законот.
Секој напад врз новинари е напад врз јавниот интерес, демократијата и правата на сите граѓани.
Приштина – Скопје – Сараево – Загреб – Белград – Подгорица, 15.11.2022 година.
Здружение на новинари на Косово
Здружение на новинари на Македонија
Здружение на новинари на БиХ
Здружение на новинари на Хрватска
Независно здружение на новинари на Србија
Синдикатот на медиуми на Црна Гора