На 2 ноември 2024 година, грчките власти неоправдано го задржаа албанските новинари (Фјореа Белеши и Еља Зотка) и новинарските екипи на A2 CNN и ТВ Клан повеќе од четири часа на граничниот премин Капштица. Екипите патуваа за Солун за да покриваат јавна настан во кој учествуваше албанскиот премиер Еди Рама и албанската дијаспора. И покрај тоа што поседуваа важечки новинарски акредитации и ги исполнија барањата на грчките власти, вклучително и доставување на усна белешка од Министерството за Европа и надворешни работи на Албанија, новинарските пасоши беа привремено запленети и им беше забрането преминување на границата без експлицитно одобрување од Грчкото Министерство за надворешни работи. Грчките гранични службеници понатаму се обидоа да ги спречат новинарите да го документираат случајот преку живо известување преку нивните телефони, обидувајќи се да ја блокираат нивната способност да известуваат за случувањата во реално време.
Иако новинарите на крајот добија дозвола да продолжат со патувањето по што ја добија потребната дозвола од Грчкото Министерство за надворешни работи, Мрежата на SafeJournalists (SJN) силно го осудува овој инцидент како неприфатлива пречка за новинарската работа. Оваа забрана за влез, која не се однесуваше на царинските правила, туку на последноминутни бирократски дозволи и нејасни дипломатски барања, може да се смета за кршење на европските обврски за слобода на печатот и слободно движење на луѓето, вклучувајќи ги и новинарите. Прекумерените административни одложувања без оправдување ја нарушуваат способноста на новинарите слободно и транспарентно да известуваат, што го загрозува јадрото на демократските вредности.
Ние ги повикуваме грчките власти да објаснат формално зошто новинарите биле задржани на границата и да ги разјаснат барањата што им биле поставени. Прозоречната комуникација е клучна за изградба на доверба и за спречување на идни инциденти. Државните власти мора јасно да ги комуницираат сите барања за странски новинари однапред за да се избегнат одложувања што ја попречуваат прекуграничната известувачка работа. Овие насоки треба да бидат во согласност со европските принципи што ја заштитуваат слободата на печатот и овозможуваат пристап на новинарите.
Ние повикуваме Министерството за Европа и надворешни работи на Албанија да спречи слични инциденти и да ги зајакне протоколите и дипломатските аранжмани со соседните земји за да се осигура дека албанските новинари можат слободно да се движат и да известуваат. Исто така, бараме албанските власти да побараат формален одговор од нивните грчки колеги во врска со причините за спречување на влезот. Ние го забележуваме одговорот на албанската влада која им помогна на новинарите и препорачуваме воспоставување на формален механизам за брза конзуларна поддршка за албанските новинари кои се соочуваат со проблеми на границата или со препреки во странство.
Мрежата на SafeJournalists ги повикува медиумските организации и новинарските здруженија во Албанија, Грција и Европа да се обединат во осудувањето на овој инцидент. Колективната адвокација е од клучно значење за зајакнување на слободата на печатот и застапување на транспарентни прекугранични медиумски протоколи. Вклучувањето на институциите на ЕУ и меѓународните организации за слобода на печатот ќе ги истакне овие прашања и ќе поттикне надзор од страна на ЕУ за осигурување на почитувањето на принципите за слобода на печатот во земјите-членки.
Мрежата стои цврсто со албанските новинари погодени од овој инцидент. Ние ја повикуваме ЕУ да осигура дека земјите-членки ќе се придржуваат кон принципите што ги поддржуваат слободата на печатот, транспарентноста и заштитата на правата на новинарите преку границите. Слободата на печатот е темел на демократијата и инциденти како овој не смеат да се толерираат.
Мрежата на SafeJournalists ќе ги информира релевантните национални и меѓународни актери за овој случај.
Секој напад врз новинарите е напад врз јавниот интерес, демократијата и правата на сите граѓани.
Приштина – Скопје – Сараево – Загреб – Белград – Подгорица, 04.11.2024
Здружение на новинари на Косово
Здружение на новинари на Македонија
Здружение на новинари на БиХ
Здружение на новинари на Хрватска
Независно здружение на новинари на Србија
Синдикат на медиуми на Црна Гора