SARAJEVO, 28.06.2018.-Razgovor sa Helenom Mandić, pomoćnicom direktora za emitovanje Regulatorne agencije za komunikacije Bosne i Hercegovine.
Televizijski sadržaji koji se emituju putem kablovskih operatera u BiH sadrže programske pakete koji se nabavljaju u npr. susjednim zemljama. Ovim kanalima se publici na bh. tržištu emituju reklame kao i autorski sadržaji. Ako se govori o reklamiranju, nepoznanica je kome se plaća za plasiranje tih reklama publici u BiH kao i koliki su ti iznosi. Pitali smo Regulatornu agenciju za komunikacije BiH da li ova institucija ima informacije o tim iznosima i problemu uopće, te na koji način bi se ova oblast mogla urediti i da li bi rješenje podrazumijevalo intervenciju u zakone koji definišu rad RAK-a?
Glavna pitanja u vezi distribucije sadržaja putem kablovske, IPTV, DTH su predmetom Evropske konvencije o prekograničnoj televiziji (Konvencija) na nivou Vijeća Evrope, te Direktive o audiovizuelnim medijskim uslugama (Direktiva) na nivou Evropske unije. Član 4. Konvencije, kao i član 3 Direktive propisuju punu slobodu prijema i retransmisije sadržaja iz inostranstva, i ovaj princip koji podrazumijeva zabranu bilo kakvog oblika modifikacije programa koji se nalaze u distribuciji je obavezno primijenjen u svim zemljama članicama Vijeća Evrope, zemljama članicama Evropske unije, te svim zemljama koje imaju status kandidata ili potpisan Sporazum o pridruživanju i stabilizaciji sa Evropskom unijom.
U skladu sa obavezama BiH u smislu činjenice da je Konvencija ratifikovana, te u skladu sa Sporazumom o pridruživanju i stabilizaciji BiH sa EU, ovaj princip je također obavezan za BiH i očitava se kroz pravila i propise Agencije koje je usvojilo Vijeće.
U skladu sa navedenim, samo oni pružaoci audiovizuelnih medijskih usluga za koje se utvrdi da zadovoljavaju jedan od kriterija potpadaju pod nadležnost Agencije. Svi ostali programski sadržaji koji se mogu naći u ponudi distribucije na teritoriji BiH nisu u nadležnosti Agencije, te se imaju slobodno i bez ikakve modifikacije distribuirati na teritoriji BiH.
Pregledom prakse u zemljama okruženja, te zemljama članicama EU, utvrđeno je da ne postoje ograničenja u distribuciji reklamnih sadržaja u stranim kanalima, nego da su sve zakonske i podzakonske norme određene u skladu sa članom 3. Evropske Direktive o audiovizuelnim medijskim uslugama.
U skladu sa navedenim pravno-obavezujućim dokumentima, određene strane kompanije koje pružaju audiovizuelne medijske usluge mogu kod stranog regulatornog organa dobiti dozvolu za pružanje medijske usluge koja je posebno usmerena na teritoriju BiH, a što uključuje i reklamne sadržaje, što i jeste slučaj sa određenim brojem kanala.
Agencija smatra da je potrebno razmotriti mjere koje mogu dovesti do poboljšanja ekonomske moći emitera u BiH koje bi dovele do stvaranja atraktivnijih programskih sadržaja koje bi privukle oglašivačku indistriju. U tom smislu, Agencija smatra da treba pokrenuti inicijative za formiranje fonda za unapređenje audiovizuelnih medijskih ulsuga i medijskih usluga radija, što bi podrazumijevalo izmjenu određene legislative, kao što je Zakon o komunikacijama.
Šta je sa naplatom za autorska prava onih sadržaja koji se putem paketa programa kupljenih u inostranstvu emituju u BiH? Nekada su sadržaji nedostupni i na ekranima možemo vidjeti poruku tipa “Ovaj sadržaj je zatamnjen na zahtjev vlasnika autorskih prava ili emitera”. Zašto je to samo u slučajevima nekih kanala, a neki drugi kanali puštaju kompletan program? Jasno je da je za ovo pitanje značajnim dijelom odgovoran Institut za intelektualno vlasništvo, ali na koji način može ili bi mogao RAK doprinijeti, obzirom da RAK određuje uslove za dobijanje licence za kablovske operatere?
Kao što kažete, ova pitanja prvenstveno treba usmjeriti prema Institutu za intelektualno vlasništvo. Naime, zakonske ovlasti Agencije u oblasti autorskih i srodnih prava su veoma ograničene. Shodno tome, Agencija je, u okviru svojih nadležnosti regulacije oblasti komunikacija, propisala opštu obavezu poštivanja autorskih prava za korisnike dozvola koje izdaje. Naime, Zakon o komunikacijama („Službeni glasnik BiH“, br. 31/03, 75/06, 32/10 i 98/12), u članu 3. stav (4) tačka d) propisuje da Agencija preduzima sve razumne mjere za ostvarivanje zaštite autorskih prava. Pravilo 56/2011 o dozvolama za distribuciju audiovizuelnih medijskih usluga i medijskih usluga radija („Službeni glasnik BiH“, br. 98/11 i 52/15), u članu 7. propisuje obavezu korisnika Dozvole da prije početka distribucije pojedinih programa pribave prethodne pismene saglasnosti od vlasnika programskih sadržaja ili njihovih ovlaštenih zastupnika, te Agenciji dostave izjavu o riješenim pravima na distribuciju.
U pravilu, svi sadržaji su dostupni, osim ukoliko vlasnik sadržaja ne javi distributeru u određenom roku da se određeni sadržaji imaju zatamniti na osnovu propisa u vezi zaštite autorskih prava. Također, želimo istaći da Agencija nije nadležna za tumačenje ugovornih odnosa između korisnika Dozvola koje izdaje i trećih strana s kojim korisnici Dozvola sklapaju ugovore, kao ni za rješavanje sporova nastalih iz tih ugovora.
S tim u vezi, navodimo i obrazloženje prvostepene presude Suda BiH (U-1017/05) po tužbi SQN u kojoj je Sud BiH naveo: “Pravilan je zaključak tužene da o valjanosti ugovora može da odlučuje samo redovni sud u parničnom postupku. U upravnom postupku organ koji vodi postupak, u smislu Zakona o postupku (“Sl. glasnik BiH”, br. 29/02, 12/04, 88/07 i 93/09), nije nadležan da odlučuje o valjanosti pravnih poslova i ugovornih odnosa” … Ovaj stav potvrdio je Sud BiH i u drugostepenom postupku, Presudom Uvl-30/06, uz obrazloženje …. “Apelaciono upravno vijeće prihvata kao pravilan, i stav Vijeća za upravne sporove i tužene Agencije, da se o validnosti ugovora ne može odlučivati u upravnom postupku, jer o tome može da odlučuje samo redovni sud u parničnom postupku”
Ovaj tekst je originalno objavljen u petom specijalnog biltena Udruženja BH Novinari, koji se realizira u okviru projekta “Mediji i javni ugled”, kao doprinos javnoj raspravi o temi transparentnosti medijskog vlasništva i zagovaranju donošenja zakona za unapređenje medijskog prostora i tržišta informacija u BiH. Bilten možete preuzeti ovdje.