PODGORICA, 31.10.2018. – “Video killed the radio star” – naziv je pjesme koju je još 1979. objavio britanski bend “The Buggles”, lamentirajući nad zlatnim dobom radija, kada su se čitave porodice skupljale ispred tog čuda tehnike, koje je kroz glas i zvuk donosilo muziku i najnovije informacije u domove širom svijeta. Gotovo četrdeset godina kasnije, iako gubi trku sa modernim tehnologijama, radio opstaje.
Crna Gora bila je pionir u emitovanju radio – telegrafskog signala u ovom dijelu Evrope. Sa brda Volujica kod Bara, prvi put na Balkanu, emitovan je radio signal. Vijestima i izvještajima sa ratišta 27.11.1944. godine, oglasilo se Radio Cetinje, današnji Radio Crne Gore.
U međuvremenu se, ipak, mnogo toga promijenilo. Sa radio talasa nekada su se obraćali državnici, objavljivali se ratovi, pratilo se slijetanje čovjeka na Mjesec, dok se u savremenoj Crnoj Gori radio, čini se, sve više doživljava kao razbibriga i zabavljač.
Publiku radija, po svemu sudeći, opredeljuje muzika. Tome u prilog govori i činjenica da kod nas dominiraju radio stanice koje emituju uglavnom muzički program. Prema podacima Agencije za elektronske medije iz marta 2017.godine, u Crnoj Gori postoji 36 komercijalnih radio emitera, od kojih 4 nemaju nikakve informativne sadržaje, dok kod ostalih informativu čine kratke vijesti, toliko kratke i neupadljive da ih gotovo i prečujemo. Ostatak govora svodi se na reklame, nagradne igre, servisne informacije i poneku trivijalnost. U prosjeku, na sedmičnom nivou, program komercijalnih radio emitera čini 77% muzike.
Lokalni radio emiteri, kojih u Crnoj Gori ima 14, dnevno emituju približno 7 sati različitih govornih sadržaja (informativnih, sportskih, kulturnih…), dok ostatak programa podrazumijeva muziku.
Informativni program predstavlja dominantnu karakteristiku radijskog Javnog servisa, i to Prvog programa Radija Crne Gore. Za razliku od Drugog kanala, Radija 98 u čijem programu dominira muzika, Prvi kanal dnevno emituje 13,5 sati različitih sadržaja (informativa, kulturno-umjetnički, dokumentarni, naučno-obrazovni, sportski, radio drame…). Iako je slušanost Radija Crne Gore, prema istraživanju agencije Defacto objavljenom u avgustu 2017.godine za potrebe Javnog servisa, u odnosu na 2016. porasla, podaci kažu da nacionalni Radio redovno sluša svega 8,4% ispitanika, povremeno 27%, rijetko 17,8%, nikada čak 46,9% anketiranih.
Kako se nacionalni radio po povjerenju i slušanosti kotira u odnosu na komercijalnu konkurenciju – pitanje je, kojim se to istraživanje nije bavilo. Pokazalo je, međutim, da se radio kao medij sluša češće nego godinu ranije. Polovina ispitanika kazala je da je najstariji elektronski medij slušala u posljednja 24 časa, dok se 2016. tako izjasnilo njih 37,3%. Očekivano, radio se najčešće sluša u kolima, redovno to čini 25,6%, povremeno 39,9 % anketiranih. Kod kuće radio povremeno sluša 37,4%, redovno 15,9%. Zanimljiv je podatak o slušanosti radija online. Iako mnogi smatraju da je budućnost radija upravo na internetu, podaci govore suprotno, bar kada je riječ o Crnoj Gori. Radio online redovno sluša svega 8,2% građana, povremeno 16,5%, nikada čak 69,7%. Situacija u svijetu je, međutim, drugačija. Najveća britanska istraživačka agencija u oblasti medija, RAJAR saopštila je da se u Engleskoj za konzumiranje radija na internetu opredjeljuje čak 20% odraslih slušalaca. Istraživanja kažu da su te cifre i u Americi skočile trostruko, baš kao i broj onih koji se informišu preko interneta. Ta brojka porasla je i u našoj zemlji, ali se Crnogorci i dalje, pokazuje istraživanje Agencije Defacto, najčešće informišu preko televizije, 62,2%, slijede portali sa 34,1 %, štampa 2,7, dok je radio na dnu ljestvice sa 0,6%.
Kada se uzmu u obzir svi dostupni podaci, radio se sluša i dostojanstveno nosi sa televizijskom i online konkurencijom, ali zabrinjava pad informativnosti i aktuelnosti govornih sadržaja.
Izostanak mlađe publike nesumnjivo je crna rupa kako naše, tako i svjetske radiofonije, te je ključ, po mnogima, u privlačenju mlađih slušalaca. Samo 20 godina unazad radio je bio glavni izvor novih saznanja o muzici, ali je tu ulogu preuzeo Internet.
Zato bi radio trebalo da iskoristi internet za vlastite medijske potrebe. Tako su danas u ponudi podcasti, servisi na zahtjev, te streamovi, koje bi valjalo upotrijebiti u prave svrhe. Ni to nije sve. Primjera radi, BBC čiji je drugi kanal, uprkos oštroj komercijalnoj konkurenciji, najslušaniji u Britaniji, zagovara povratak kontakt-programu čiji su domaćini iskusni radijski novinari-voditelji. Zvuči logično, imajući u vidu da je baš taj format javne rasprave o aktuelnim temama u kojoj je voditelj aktivan sudionik, upravo i donio popularnost radiju. Povratak starim formatima ili kreativna upotreba modernih tehnologija – stvar je izbora, ali se najstariji elektronski medij nikako ne bi smio predati.
Ovaj tekst je proizveden u okviru projekta Regionalna platforma za zagovaranje medijskih sloboda i bezbjednosti novinara na Zapadnom Balkanu uz finansijsku podršku Evropske Unije. Sadržaj ovog teksta je isključiva odgovornost Sindikata medija Crne Gore i autora i ni u kom slučaju ne odražava stavove Evropske unije.