PODGORICA, 10.12.2020. – Pandemija koronavirusa globalno je kao jednu od glavnih promjena donijela zabranu masovnih skupova jer su oni na startu bili najveći inkubator zaraze. Najpoznatiji je primjer fudbalske utakmice između italijanske Atalante i španske Valensije 19. februara ove godine u Milanu a koja je, između ostalog, kasnije u crno zavila italijanski grad Bergamo iz kog je, da bodri Atalantu u Milano, stiglo 40 hiljada navijača ili svaki treći stanovnik tog grada. Slike vojnih kamiona koje odvoze leševe iz Bergama u druge gradove jer ne stižu da ih sahrane, obišle su svijet i bile surova lekcija.
Pa ipak, i pored toga, vjerovatno da nema manje zemlje koja je u doba epidemije imala više masovnih okupljanja od Crne Gore. To je jedan od glavnih razloga što je Crna Gora za 5 mjeseci prošla put od evropskog šampiona u borbi protiv korone do zemlje koja je u vrhu svih statistika u svijetu po broju oboljelih. Epidemiju su neogovornim ponašanjem razbuktali gotovo svi – građani, vjernici, Srpska pravoslavna crkva (SPC) u Crnoj Gori, vlast i opozicija, koja je u međuvremenu postala nova vlast. Sve to, na ovaj ili onaj način propratili su i crnogorski mediji a među njima i digitalni odnosno portali.
Analiza izvještavanja crnogorskih portala o visokorizičnim i zvanično zabranjenim masovnim skupovima pokazuje da su oni većinom nedosljedno izvještavali o ovim događajima, u skladu sa svojim političkim preferencijama. Pristrasnost se ogleda u tome što je većina najuticajnijih portala prećutkivala kršenje mjera protiv koronavirusa onda kada su skupove organizovali njihovi politički ili crkveni favoriti dok su u suprotnim slučajevima oštro kritikovali kršenje tih istih mjera.
Prvi veliki masovni skup tokom epidemije bila je litija povodom Dana Svetog Vasilija Ostroškog 12. maja u Nikšiću nakon koje je policija zbog sumnje za kršenje mjera protiv koronavirusa uhapsila episkopa budimljansko-nikšićkog Joanikija i još osam sveštenika SPC. Portali su ovdje imali različito tumačenje jednog istog događaja.
Portal Cafe del Montenegro (CDM) u svom izvještaju naglasak stavlja da je ,,uprkos zabrani javnih okupljanja, Srpska pravoslavna crkva organizovala u Nikšiću litiju kojoj su prisustvovale brojne pristalice SPC” a portal radija Antena M da se ,,okupio veliki broj ljudi koji nije poštovao fizičku distancu niti nosio zaštitne maske”. Isto su izvijestili i portal Analitika, portal Pobjeda te portal Radio – Televizije Crne Gore (RTCG).
Portal Vijesti je konstatovao da se ,,veliki broj građana okupio na litiji u Nikšiću” a da je ,,u Crnoj Gori i dalje na snazi zabrana okupljanja” i prenio da je ,,Joanikije dočekao vjernike koji su mu ljubili ruku a on im davao blagoslov” dodajući da je Joanikije poručio ,,da su ispoštovali sve mjere koje je propisala medicina.”
S druge strane, portali IN4S i Borba izvještavajući o ovom događaju ne spominju kršenje mjera protiv koronavirusa ni zabranu okupljanja koja je tada zvanično bila na snazi, već IN4S navodi da je litija ,,bila veličanstvena i nije bila planirana” i stavlja naglasak na to da je ,,hapšenjem Joanikija režim prešao crtu u obračunu s pravoslavljem” dok Borba citira Joanikija da ,,pojedini ljudi nisu dobro razumjeli šta za narod znači litija Svetog Vasilija u Nikšiću”.
Naredna serija masovnih skupova uslijedila je uoči parlamentarnih izbora 30. avgusta kada su SPC i Mitropolija crnogorsko-primorska obnovile litije protiv spornog Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Protesti su se održavali u više gradova nekoliko dana pred izbore a tada je zvanično bilo dozvoljeno okupljanje do 200 građana. Crnogorski portali pratili su i ove skupove ali nisu problematizovali činjenicu da su na nekim od njih kršene mjere protiv koronavirusa jer je bilo više od 200 ljudi, što je bilo lako vidljivo na snimcima, koje su sami ti portali objavili. Portali su se ovog puta fokusirali na poruke sa samih skupova koje su osim vjerskih bile i političke jer su i sami sveštenici SPC otvoreno pozivali da se na izborima glasa za smjenu vlasti Demokratske partije socijalista (DPS).
Nakon pobjede na izborima, pristalice opozicije i SPC slavile su dvije noći na ulicama Podgorice i ispred Hrama Hristovog Vaskrsenja. I tada su se kršile mjere protiv koronavirusa jer se okupilo više hiljada ljudi ali su se portali opet više bavili porukama i ikonografijom skupova, propuštajući da to naglase ili ne smatrajući ga bitnim. Portal Vijesti samo je konstatovao u svom tekstu da su ,,mjere u cilju sprječavanja koronavirusa, koje se tiču zabrane javnih okupljanja, obaveze nošenja maski i u zatvorenom i u otvorenom prostoru, te držanje socijalne distance i dalje na snazi”. Portali Pobjeda, Analitika, CDM, Antena M naglasak su stavili na to što su se na slavlju ,,nosile trobojke, srpske zastave i kokarde, pjevale četničke pjesme i klicalo Kosovu i Srbiji”. Portal Vijesti je, pak, ocijenio da se druge noći slavlja ,,vidjelo mnogo više crnogorskih zastava nego što je to bio slučaj prve večeri”. Portali IN4S I Borba sa ovih skupova su izvijestili dosta šturo što se tiče teksta ali je IN4S dao video snimke koji su još jednom potvrdili kršenje mjera. Istini za volju, gotovo nijedan crnogorski medij prvih postizbornih dana nije problematizovao ovo slavlje s epidemiološkog stanovišta.
Nije se dugo čekalo na nova masovna okupljanja. Crnogorske patriotske organizacije, uz prećutnu saglasnost tada još vladajućeg DPS-a, održale su 3. i 6. septembra patriotske skupove na Cetinju i u Podgorici, protestujući zbog dolaska nove vlasti. I na ovim skupovima su se masovno kršile mjere, kako u broju dozvoljenih učesnika, tako i u pogledu distance koja se, naravno, nije ni mogla držati. Sada smo, međutim, imali obrnutu medijsku situaciju. Portali IN4S i Borba konstatovali su da ovi skupovi nisu prijavljeni policiji a potom i optužili dotadašnju vlast za licemjerje jer je ćutala na organizaciju patriotskih skupova a optuživala opoziciju i SPC da šire koronu na svojim skupovima.
S druge strane, portali RTCG, CDM, Analitika, Antena M i Pobjeda prenijeli su glavne poruke sa skupova, neki od njih nazivajući ih veličanstvenim, ali nisu problematizovali pa makar ni pomenuli kršenje mjera koje je bilo očigledno, kao što su na tome insistirali tokom prethodnih skupova koje je organizovala SPC.
Portal Vijesti je ponovo podsjetio da su javna okupljanja ograničena na mnogo manje osoba nego što ih je bilo na ovim skupovima ali i da su se ove mjere masovno kršile i ranije. Takođe su konstatovali da je tužilaštvo ranije u više navrata, pokrenulo postupke protiv građana i sveštenika Mitropolije crnogorsko-primorske zbog kršenja mjera protiv koronavirusa a da je to izostalo nakon patriotskih skupova, nazivajući to ,,dvostrukim aršinima”. ,,Policija ni na koji način nije ometala skup koji je indirektno podržao i premijer Duško Marković”, pisale su Vijesti koje su kasnije neumorno istraživale i ko su ljudi koji stoje iza organizacije ovih patriotskih skupova.
I na kraju, završna epidemiološka bomba uslijedila je na ispraćaju i sahrani preminulog mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija od 30. oktobra do 1. novembra na Cetinju. Tokom sva tri dana zabilježeno je masovno kršenje mjera a većina portala je sve to ispratila. Objavili su snimke pričešćivanja istom kašičicom, ljubljenja mrtvog tijela Amfilohija koji je umro od posljedica korone, konstatovali i da neki predstavnici buduće vlasti ne poštuju mjere i ne nose maske. ,,Uzalud apeli, sveštenici i vjernici masovno krše mjere protiv epidemije”, pisao je portal Vijesti dok su Pobjeda, Analitika, CDM i Antena M prenijeli apel ,,da se zatvori otvoreni kovčeg sa tijelom Amfilohija” jer je, kako je saopštila ljekarka Nevenka Pavličić koja je to tražila, ,,taj vjerski obred leglo zaraze”. Taj apel prenio je i portal IN4S ali on, kao ni Borba, nije pridavao pažnju tome što se masovno krše mjere već samo ponavljao apele sveštenika da se mjere poštuju.
Epidemija koronavirusa promijenila je način života a samim tim donijela i nove izazove medijima u njihovom radu. Ipak, oštra polarizacija medija u Crnoj Gori nije nestala nego se još više produbila što je pokazao i način izvještavanja o ovim skupovima. Iako su se svi portali potrudili da profesionalno isprate sve ove događaje, velika većina nije dostigla potpunu profesionalnost jer su nedosljedno favorizovali jednu stranu i prećutkivali njene propuste a oštro napadali suparničku optužujući je za kršenje mjera. Čini se da se takva navijačka praksa još dugo vremena neće promijeniti.
*Tekst je nastao u okviru programa Union to union 2020, koji finansira Međunarodna federacija novinara.