PODGORICA, 20.12.2017. – „Zakon o elektronskim medijima potrebno je izmijeniti i propisati obavezu da opštine moraju utvrditi minimalan iznos godišnjeg budžeta za finansiranje lokalnih javnih emitera, kako bi se konačno obezbijedila njihova održivost“, saopšteno je na predstavljanju pravne analize o položaju lokalnih javnih emitera i prava novinara u medijskim zakonima Crne Gore, koje je održano u Podgorici.
Analizu su, za potrebe Sindikata medija Crne Gore, uradili prof. Dr Sandra Bašić Hrvatin i Goran Đurović, a povod za njenu izradu je višegodišnji težak položaj zaposlenih u brojnim lokalnim javnim emiterima u Crnoj Gori, kojima konstantno kasne plate i doprinosi zbog čega su zaposleni u RTV Pljevlja već duže od mjesec u štrajku.
Hrvatin i Đurović su u analizi zaključili da su u prethodnom periodu uočene različite prakse opština u finansiranju lokalnih javnih emitera pa su oni dobijali novac u skladu sa veličinom budžeta ali i vrstom emitera (radio ili televizija).
„Ako opština procijeni da je neophodno osnovati lokalni javni emiter, onda je neophodno osigurati njegovo finansiranje na način koji će obezbijediti što veći stepen samostalnosti u radu. Samo obezbijeđena i unaprijed poznata minimalna sredstva za ostvarenje misije javnog emitera osiguravaju visok stepen njihove nezavisnosti i poštovanje profesionalnih standarda. Na ovaj način se povećava sigurnost i nesmetano djelovanje lokalnog javnog emitera koji neće zavisiti od procjene i potreba političkih partija koje vrše vlast u određenoj opštini“, navodi se u analizi.
Predstavnici lokalnih javnih emitera su ukazali na probleme sa kojima se oni srijeću u radu, naročito, kada su u pitanju Pljevlja i Rožaje, loš odnos Opštine. Direktor RTV Pljevlja Dejan Miličić je kazao da nemaju ideju kako da radnicima isplate zaostale zarade.
Predstavnik EU Delegaciji u Crnoj Gori Patrik Šmelcer je kazao da su mediji bitni jer se oni tiču pregovaračkih poglavlja 23 i 10, te da je pitanje koliko daleko se može ići sa regulisanjem bilo koje oblasti, kao i da, kada je u pitanju ponašanje pojedinaca u savjetima, ono se zakonima se ne može regulisati.
„Ne bih da širim skepticizam ali plašim se da ćemo se, u više zemalja u regionu, suočiti sa ozbiljnom situacijom kada je u pitanju nezavisnost novinarstva u cijelini“, kazao je Šmelcer.
Predsjednica SMCG Marijana Camović je rekla da u toj organizaciji smatraju da je prilikom prošlogodišnjih izmjena Zakona o elektronskim medijima napravljen propust kada je u pitanju finansiranje loklanih javnih emitera te da se novinarima mora obezbjediti autonomija u redakcijama.
Hrvatin i Đurović su preporučili i izmjene Zakona u dijelu izbora članova savjeta lokalnih javnih emitera. Po postojećem modelu, članove savjeta uglavnom predlažu državna ili lokalna javna preduzeća i javne ustanove, pa se tu ne može govoriti o nezavisnosti uređivačke politike. Stoga je neophodno Zakonom o elektronskim medijima propisati da članove savjeta predlažu isključivo organizacije civilnog društva. Takav način izbora prisutan je u Savjetu Javnog servisa RTCG pa dobru praksu sa državnog treba prenijeti i na lokalni nivo, preporučeno je u analizi uz predlog da bi u savjetima lokalnih javnih emitera poželjno bilo da jedan član bude iz reprezentativnog sindikta na državnom nivou.
Analizom su predložene i izmjene Zakona o medijima kako bi se obezbijedili mehanizmi zaštite novinara i urednika od uticaja vlasnika medija. Takvi propisi u Crnoj Gori ne postoje, a u kombinaciji sa nezavidnim finansijskim položajem novinara, niskim zaradama i ograničenim mogućnostima za napredovanje u karijeri, novinari i urednici često pristaju na uticaje vlasničke strukture na uređivanje medijskih sadržaja.
Tako su predloženi amandmani po kojima bi novinari imali pravo da odbiju određene naloge urednika ako bi se postupanjem u skladu sa tim nalogom kršio propis, pravila struke ili Kodeks novinara. Takođe, medijski tekst ili prilog, kojem je smisao promijenjen u postupku uredničke obrade, ne bi se smio objavljivati pod potpisom novinara-autora, bez njegovog pristanka. Dodatno, u slučaju tužbe podignute protiv novinara zbog članka, priloga, fotografije ili karikature, njegov poslodavac je dužan da o svom trošku angažuje pravnog zastupnika, kao i da nadoknadi troškove u slučaju gubitka sudskog spora.
Analiza je urađena u okviru projekta „Regionalna platforma Zapadnog Balkana za zagovaranje slobode medija i bezbjednosti novinara“, koji finansira Evropska Unija i biće dopunjena pojašnjenjima koja su data tokom rasprave.
FOTO: EUIC/U.Jovovic