Министерството за култура и медиуми во Хрватска на 05 јули до претставниците на работната група за изработка на новиот Закон за медиуми достави работна верзија од тој Закон, што е загрижувачко и целосно неприфатливо за медиумската заедница во Хрватска. Усвојувањето на ваков закон ќе ги уназади медиумските слободи и положбата на новинарите и медиумските работници во Хрватска. Пред 18 месеци, на покана на Министерството, Здружението на новинари на Хрватска поднесе свои измени на сегашниот Закон за медиуми. Министерството сега понуди документ за кој претходно не се разговарало на состанокот на работната група, ниту пак било какви консултации. На 19 јули, Здружението на новинарите на Хрватска испрати свои коментари за текстот.
Клучни делови од работниот документ што се однесуваат на Здружението на новинари на Хрватска и мрежата SafeJournalists:
- Тенденцијата да се легализира цензурата преку одредба која му дава право на издавачот доброволно и без никакво објаснување да не објавува новинарски прилог
- Обврската на новинарот да му го открие својот извор на информации на уредникот
- Предложениот состав на Советот на експерти за медиуми е неприфатлив. Во овој имагинарен Совет со огромни овластувања (распределба на грантови, тест на јавен интерес…) ќе доминираат приватните профитабилни субјекти (најголемите издавачи на печатени и електронски медиуми, приватните правни и медиумските факултети) кои ќе добијат дури четири од пет места, додека новинарите и медиумските експерти ќе бидат целосно маргинализирани.
- Регистар на новинари и фоторепортери за чиј професионален статус одлучува имагинарниот Совет на експерти за медиуми
- Обидот на државата да се вклучи во саморегулацијата на медиумите преку наметнување на Советот на експерти за медиуми, кој треба да донесе уреднички статути во медиумите каде издавачите не успеваат да се договорат за статутот со новинарите
- Избегнување дефинирање и санкционирање на скриеното рекламирање
- Напуштање на поттикнувањето на медиумскиот плурализам и медиумската различност со укинување на одредбата за државно финансирање на започнување нови мали, локални и медиуми во заедницата
- Нејасната одредба дека „не е дозволено во медиумите да се поткопува довербата на јавноста во улогата на судовите во едно демократско општество“ е проблематична и нејасна.
- Нема доволно информации за грантови и Фондот за промоција на медиумскиот плурализам и не е јасно какви критериуми ќе се користат за распределба на овие јавни средства.
- Воведувањето дополнителна државна контрола врз професионалните здруженија од кои се бара да достават членска листа и план за работа за следните две години.
Претседателот на ХНД, Хрвоје Зовко, вели дека предлогот на новиот Закон за медиуми не бил претходно договорен во работната група и дека е неприфатлив за ХНД, бидејќи претставува невидено мешање на државата во слободата на медиумите, прекршување на и онака кревката поделба меѓу издавачи, уредници и новинари, обид за мешање во правото на арбитрарно професионално саморегулирање на новинарството и професионално саморегулација. „Тоа е, накратко, директен удар против позитивните правила што го дефинираат новинарството во демократските земји повеќе од сто години“, заклучува Зовко.
Мрежата „SafeJournalists“, која претставува повеќе од 8.200 медиумски професионалци во Западен Балкан, е загрижена дека таков нацрт би можел да излезе на јавна консултација и дека некои опасни делови од тој Закон може да бидат усвоени. Го повикуваме Министерството за култура и медиуми на Република Хрватска, како и другите релевантни институции во Хрватска, да не го објавуваат овој документ во јавна дискусија, што е во директна спротивност со стандардите за слобода на изразување на Советот на Европа, чиј член е и Хрватска. Со овој Предлог-закон се поткопуваат и вредностите на ЕУ на кои Хрватска како членка треба да се посвети. Го повикуваме Министерството уште еднаш да ги земе предвид коментарите и забелешките на ХНД како и на другите релевантни актери и да излезе на јавна дискусија со документ кој е во согласност со принципите и стандардите на организациите во кои членува Хрватска.
Мрежата SafeJournalists ќе ги информира релевантните национални и меѓународни засегнати страни за овој случај.
Секој напад врз новинари е напад врз јавниот интерес, демократијата и правата на сите граѓани.
Приштина – Скопје – Сараево – Загреб – Белград – Подгорица, 22.07.2023.
Здружение на новинари на Македонија
Здружение на новинари на Косово
Здружение на новинари на БиХ
Здружение на новинари на Хрватска
Независно здружение на новинари на Србија
Синдикатот на медиуми на Црна Гора