Më 28 shkurt 2025, Aldor Nini – drejtor i Acromax Media, një kompani e specializuar në shpërndarjen e përmbajtjes, promovimin e ndërsjellë dhe mbrojtjen e markave – njoftoi se kishte dorëzuar një propozim në Prokurorinë e Posaçme kundër Korrupsionit (SPAK) në Shqipëri për krijimin e një “platforme të dedikuar” për monitorimin e krimeve zgjedhore online. Nini paralajmëroi se “shuma tronditëse” parash të pa gjurmueshme po derdheshin në rrjetet sociale për të ndikuar te votuesit dhe për të përhapur dezinformata përpara zgjedhjeve të 11 majit, të shoqëruara me sulme të koordinuara ndaj mediave dhe profileve të kandidatëve. Ai e përshkroi këtë si një “luftë online” me lajme të rreme dhe fushata denigruese të dizajnuara për të ndikuar opinionin publik.
Për ta luftuar këtë fenomen, Acromax propozoi krijimin e një qendre digjitale monitorimi, ku çdokush – përfshirë gazetarët apo qytetarët – mund të raportonte sulme online ose shkelje zgjedhore, të cilat më pas do të verifikoheshin dhe trajtoheshin në kohë reale. Sipas Ninit, njësitë e specializuara të SPAK për krimin kibernetik mund të merrnin masa të menjëhershme, duke u angazhuar drejtpërdrejt me platforma si Meta (Facebook), YouTube ose TikTok për të ndaluar aktivitetet e paligjshme.
Me rëndësi, Nini e prezantoi këtë qendër si një përpjekje bashkëpunuese: një “qendër civile” e operuar nga një kompani (ose një konsorcium entitetesh) për të ndihmuar SPAK-un, ndërsa SPAK do të merrej me zbatimin ligjor të rregullave zgjedhore. Ai theksoi se Acromax është në një pozicion unik për këtë rol – “i vetmi entitet me mjetet teknike [ose] kanalet e komunikimit me këto platforma” – dhe madje ofroi “konsulencën e kompanisë falas” për të ndihmuar në krijimin e një “klime të ligjshme” online gjatë zgjedhjeve.
Propozimi i Acromax ngre shqetësime mes mbrojtësve të lirisë së medias, pasi mund të përbëjë censurë të miratuar nga shteti ndaj fjalës politike. Acromax ka një histori kontroverse në lidhje me heqjen e përmbajtjes online në Shqipëri. Raporte investigative dhe organizata monitoruese, përfshirë Rrjetin Safe Journalists dhe Media Freedom Rapid Response, kanë dokumentuar se Acromax përdor në mënyrë sistematike pretendimet për shkelje të të drejtave të autorit për të fshirë përmbajtje në një mënyrë të njëanshme. Zbatimi i masave nga Acromax është shumë selektiv. Ky historik i heshtjes së mediave kritike përmes mjeteve teknike ushqen skepticizmin mbi rolin e Acromax si “rojtar” i përmbajtjes zgjedhore.
Një “Qendër për Monitorimin e Zgjedhjeve në Rrjetet Sociale” e drejtuar de facto nga Acromax mund të institucionalizojë më tej censurën ndaj zërave kundërshtarë. Duke e cilësuar një përmbajtje si “shkelje zgjedhore”, autoritetet (ose përfaqësuesit e tyre privatë) mund të fshijnë postime ose të çaktivizojnë llogari në një mënyrë që duket e ligjshme, por në fakt përbën censurë partiake. Kjo mund të zvogëlojë hapësirën për kritika publike, duke çuar në një elektorat më pak të informuar.
Në terma praktikë, një qendër monitorimi e rrjeteve sociale duhet të bëjë dallimin midis krimeve zgjedhore të mirëfillta (p.sh. blerja e votave përmes rrjeteve sociale, nxitja e drejtpërdrejtë e dhunës, fushatat e koordinuara të dezinformimit nga aktorë të huaj) dhe debatit të zakonshëm politik (përfshirë kritikat e ashpra, satirën apo propagandën partiake). Frika është se Acromax – duke marrë parasysh sjelljen e tij të mëparshme – mund të mos e bëjë këtë dallim me kujdesin e duhur.
Në strategjinë e publikuar, “Strategjia për Hetimin dhe Parandalimin e Krimeve Zgjedhore për Zgjedhjet e 2025-ës”, SPAK e identifikon rrjetet sociale si pjesë të fushëbetejës zgjedhore. Strategjia bën thirrje në mënyrë eksplicite për “monitorimin e mediave dhe rrjeteve sociale për tregues të mundshëm të veprave penale në kontekstin e zgjedhjeve.”
Gjithashtu parashtron krijimin e kanaleve zyrtare për raportimin e shkeljeve: SPAK planifikon të “ngrejë një platformë të dedikuar në faqen zyrtare për raportimin e rasteve” të krimeve zgjedhore, duke përfshirë mekanizma për raportime anonime dhe në kohë reale.
Kjo do t’i lejonte qytetarët, gazetarët dhe madje edhe kandidatët që të njoftojnë drejtpërdrejt prokurorët për incidente si blerja e votave, frikësimi i votuesve, keqpërdorimi i burimeve shtetërore në fushata ose ofendime të mundshme në internet, si ngacmimi kibernetik i kandidatëve ose propaganda e paligjshme politike. Gjithashtu, strategjia thekson bashkëpunimin ndërinstitucional – SPAK synon të punojë ngushtë me Komisionin Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), Policinë e Shtetit, agjencitë e tjera ligjzbatuese dhe organizatat e shoqërisë civile në një përpjekje të koordinuar për të ruajtur integritetin e zgjedhjeve. Transparenca dhe llogaridhënia janë tema të përsëritura, ku SPAK angazhohet për “komunikim në kohë reale me publikun dhe KQZ” për çështjet e krimit në zgjedhje dhe publikimin e të dhënave për rastet e trajtuara.
Në dukje, propozimi i Acromax adreson një shqetësim të ngjashëm – dimensionin digjital të krimeve zgjedhore – dhe madje pasqyron disa elemente të strategjisë së SPAK (p.sh. një platformë për raportime dhe monitorimin e rrjeteve sociale). Megjithatë, ekzistojnë dallime thelbësore në qasje dhe qeverisje. Strategjia e SPAK parashikon që këto detyra të kryhen brenda kuadrit të institucioneve shtetërore dhe mandateve ekzistuese ligjore. Platforma e dedikuar për raportime do të ishte në faqen zyrtare të SPAK dhe, me shumë gjasa, nën kontrollin e tij. Askund në strategji nuk përmendet delegimi i zbatimit te një kompani e palës së tretë; përkundrazi, fokusi është në forcimin e kapaciteteve të brendshme të SPAK (p.sh. ngritja e ekipeve speciale hetimore gjatë periudhës zgjedhore) dhe bashkëpunimin me partnerë vendas dhe ndërkombëtarë në mënyrë zyrtare.
Plani i SPAK ka të bëjë me zbatimin e paanshëm dhe të bazuar në ligj të rregullave zgjedhore, me mbështetje nga organet e rendit dhe vëzhguesit civilë – dhe jo me delegimin e autoritetit te një subjekt privat i vetëm.
Propozimi i Acromax, në kontrast, fut një “qendër” gjysmë-private brenda këtij kuadri, duke sfumuar kufijtë e llogaridhënies. Nini e përshkruan këtë qendër si “civile… e drejtuar nga një kompani ose disa entitete që ndihmojnë SPAK-un,” ndërsa SPAK do të ndërmerrte më pas veprimet ligjore. Kjo sugjeron një strukturë paralele: Acromax do të merrej me zbulimin dhe ndoshta vlerësimin fillestar të përmbajtjes në rrjetet sociale, duke i referuar rastet te SPAK për veprim. Ky është një partneritet jozyrtar, i cili nuk përcaktohet qartë në ligj.
Ndërsa SPAK është zotuar të bashkëpunojë me “entitete private dhe shtetërore” për mbledhjen e informacionit, kjo ka të ngjarë t’i referohet bashkëpunimit me platformat e mediave sociale (p.sh. kërkesa për të dhëna nga Facebook) ose me mediat, dhe jo delegimit të rolit të tij monitorues tek ato. Përfshirja e një kompanie private brenda aktiviteteve të zbatimit të ligjit është e pazakontë dhe ngre shqetësime për konflikt interesi – veçanërisht kur bëhet fjalë për një kompani që ka klientë në industrinë e medias dhe lidhje me figura politike.
Kjo mund të rrezikojë perceptimin e paanshmërisë së SPAK në luftën kundër krimeve zgjedhore. Strategjia e SPAK thekson transparencën dhe llogaridhënien, ndërsa mënyra e veprimit e Acromax në të kaluarën ka qenë e paqartë dhe e njëanshme.
Propozimi i Acromax prek një nevojë reale (monitorimin e abuzimeve zgjedhore online), të cilën edhe strategjia e SPAK e njeh. Megjithatë, ai nuk përputhet plotësisht me standardet evropiane apo me metodën e parashikuar të funksionimit nga strategjia. Kuadri ligjor evropian kërkon që çdo kufizim i fjalës – veçanërisht i fjalës politike – të jetë i ligjshëm, i domosdoshëm dhe i paanshëm.
Një qendër monitorimi që fokusohet te zbatimi i masave, por ka mangësi në mekanizmat mbrojtës, mund të kalojë lehtësisht në territorin e censurës, siç ka treguar edhe historia e fundit e Shqipërisë me Acromax. Sfida Shqipërinë do të jetë gjetja e ekuilibrit: luftimi i dezinformimit zgjedhor dhe abuzimeve kibernetike, pa rënë në censurë. Pikërisht ky ekuilibër është thelbësor sipas standardeve evropiane.