8 vite pas miratimit të ligjit “Për të Drejtën e Informimit”, situata me zbatimin e këtij ligji mbetet e përkeqësuar.
Një raport i qendrës Respublica ka analizuar nivelin e reagimit të institucioneve ndaj kërkesave për informacion. “Duket se nuk ka prirje pozitive, madje shihet si situata më e keqe e katër viteve të fundit”, thuhet në raport.
Autoritetet japin përgjigje të pjesshme kur bëhet fjalë për prokurime publike, kontrata koncesionare apo çështje të tjera me interes publik.
8 vite pas miratimit të ligjit “autoritetet publike kanë sofistikuar metodat e veprimit për të penguar aksesin në informacione sensitive”, thuhet në raportin e Respublica.
Gjatë vitit 2022 ankesat drejtuar zyrës së Komisionerit për të drejtën për informim janë rritur krahasuar me vitet e mëparshme. Në 2022 janë regjistruar 1032 raste, ndërsa ankesat janë rritur, por raporti nuk është i njëjtë me numrin e vendimeve të marra nga komisioneri.
“Nga të dhënat rezulton se vitet e fundit, numri i vendimeve të dhëna nga Komisioneri është në rritje që nga viti 2019 kur u shënua numri më i ulët i vendimeve. Duhet thënë që ky numër është ende shumë i ulët në raport me numrin e ankesave të paraqitura”, thuhet në raport.
Shifrat e ankesave tregojnë për një rritje të ndërgjegjësimit të qytetarëve për të ushtruar të drejtën për informacion, teksa nga ana tjetër pasqyrohet një refuzim nga institucionet për të dhënë informacion.
Sa i përket reagimit të institucioneve ndaj kërkesave fillestare për 2022, pra pa ndërhyrjen e komisionerit, paraqitet si më e keqja në katër vitet e fundit.
Përgjigje e plotë është dhënë në 54% të rasteve, përgjigje e pjesshme në 18% të rasteve dhe mospërgjigje në 28% të rasteve.
Viti 2022 ka shënuar një përkeqësim të situatës me kthimin e përgjigjeve nga institucionet. Ka një ulje të rasteve ku kthehet përgjigje e plotë, sipas raportit, teksa përgjigjet e pjesshme nuk kanë ndryshuar. Por nga ana tjetër ka një rritje të mospërgjigjeve krahasuar me një vit më parë.
Ky raport ka analizuar dhe kohëzgjatjen e kthimit të përgjigjeve. Autoritetet priren të shpenzojnë 15 ditë kalendarike për kthimin e përgjigjes. Por krahasuar me vitet e mëparshme ka përmirësim të situatës.
“Megjithëse ky tregues është përmirësuar, përsëri mesatarja është pak përtej afatit ligjor, ndërkohë që autoriteteve publike nuk i mungon as infrastruktura dhe as njohja e ligjit për të kthyer përgjigje më shpejt. Ky tregues nuk përfshin kohëzgjatjen e kthimit të përgjigjes për ato raste kur është vijuar ankim tek Komisioneri”, thuhet më tej në raport.
Me 19 shtator komisioni i ligjeve miratoi pa debat ndryshimet në ligjin “Për të Drejtën e Informimit”.
Ligji “Për të Drejtën e Informimit”, po ndryshohet për herë të parë që pas miratimit në vitin 2014. Ndryshimet janë pritur me kritika nga aktorë të medias dhe shoqërisë civile.
Ky propozim për ndryshime në ligj, u hodh fillimisht për konsultim nga Ministria e Drejtësisë. Ligji parashikon një sërë ndryshimesh thelbësore si ulja e gjobave ndaj autoriteteve publike, shtimi i pagave për koordinatorët e të drejtës së informimit dhe prezantimin e konceptit të kërkesave abuzive apo me karakter përsëritës. Por ky propozim u ndryshua më vonë pas kritikave nga media dhe shoqëria civile për t’u tërhequr nga neni për “kërkesat e abuzive”.
Ndryshimet në ligj të propozuara nga Ministria e Drejtësisë janë kritikuar nga ekspertët e fushës të cilët vlerësuan se kërkesat abuzive dhe gjobat nuk kanë qenë problemi kryesor i ligjit të vjetër.
Sipas ndryshimeve të reja në ligj, komisioneri pas hetimit mund të vendos gjoba ndaj titullarit të institucionit apo zyrtarit i cili nuk ka penguar dhënien e informacionit.
Blerjana Bino nga rrjeti “Safe Jounralists” shprehet sa i takon ndryshimeve ligjore, se është e nevojshme të bëhet monitorimi i tyre se si do të zbatohen në praktikë.
Ajo nënvizon se ka disa përmirësime tek këto ndryshime pas sugjerimeve nga shoqëria civile.