Gazetaria e pavarur në Shqipëri po përballet me presion në rritje, e kapur mes retorikës në rritje kundër medias, polarizimit politik dhe shqetësimeve për integritetin mediatik. Ky artikull shqyrton se si diskursi politik, fushatat denigruese, narrativat ndërkombëtare në ndryshim dhe sfidat strukturore brenda ekosistemit mediatik ndikojnë në lirinë dhe integritetin e medias në Shqipëri.
Akuzat e Kryeministrit Edi Rama ndaj BIRN Albania
Më 11 shkurt 2025, Kryeministri Edi Rama sulmoi publikisht BIRN Albania, një nga mediat kryesore investigative në vend, duke e akuzuar për shtrembërimin e deklaratave të tij lidhur me arrestimin e kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, nga Strukturat e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Në një postim në rrjetet sociale, Rama e quajti BIRN një “frëngji”—një e çarë e ngushtë në muret e kështjellave, e përdorur për qëllime sulmuese—duke e paraqitur këtë media jo si një entitet të pavarur gazetaresk, por si një agresor të përzgjedhur dhe të synuar.
Artikulli i BIRN, i titulluar “Edi Rama: SPAK ka dalë nga shinat, Veliaj nuk do të shkarkohet”, raportonte mbi reagimin e Ramës ndaj arrestimit të Veliajt, ku ai deklaroi se rasti krijonte “dyshime të arsyeshme për një hetim jashtë shtratit kushtetues dhe një ndalim në shkelje të standardeve demokratike.”
Kjo metaforë shkon përtej një kritike të thjeshtë, duke e portretizuar gazetarinë investigative si një forcë armiqësore, në vend që ta njohë si një shtyllë thelbësore të llogaridhënies demokratike.
Retorika Anti-Mediatike në Rritje nga Politikanët
Të nesërmen, më 12 shkurt 2025, Rama vazhdoi kritikat e tij ndaj medias me një tjetër postim në rrjetet sociale, duke i cilësuar debatet mbi arrestimin e Veliajt si pjesë e një “kënete politiko-mediatike” dhe duke i krahasuar diskutimet në media me “gjyqet e tregjeve mesjetare,” ku akuzat hidhen në mënyrë arbitrare. Ai vijoi të diskreditonte gazetarët, duke e paraqitur kritikën e tyre si një zhurmë pa kuptim (“kuakuakuatë e kënetës politiko-mediatike”) dhe akuzoi kanalet mediatike për përhapjen e teorive konspirative dhe përfshirjen në sulme të pabazuara.
Në një postim në rrjetet sociale më 11 shkurt 2025, pas arrestimit të tij për akuza korrupsioni, Erion Veliaj sulmoi gazetarët që mbulonin arrestimin e tij, duke i quajtur “qenër” (qen) dhe duke i cilësuar studiot televizive si “studio të kafshimeve dhe jargëve”. Duke i hedhur poshtë mediat kritike si “kanale gjirizi”, ai e paraqiti raportimin mbi rastin e tij si një fushatë shpifëse, duke forcuar më tej narrativën se gazetaria investigative nuk është një kontroll i pavarur mbi pushtetin, por një sulm i drejtuar politikisht.
Duke i trajtuar të gjitha mediat me të njëjtën furçë, këta politikanë të nivelit të lartë jo vetëm që synojnë mediat që i konsiderojnë të njëanshme, por edhe delegjitimojnë gazetarinë e pavarur dhe me cilësi të lartë. Kjo retorikë mjegullon dallimin midis medias partiake dhe raportimit investigativ dhe të pavarur, duke nxitur skepticizmin publik ndaj medias dhe duke minuar rolin e gazetarisë së bazuar në fakte dhe të pavarur në mbajtjen e pushtetit përgjegjës.
Fushatë Shpifëse Online Anonime Kundër Gazetarëve Femra
Më 17 shkurt 2025, gazetarja Glidona Daci nga TV Klan u bë objekt i një sulmi shpifës dhe mizogjinistik online, i postuar anonimisht në një faqe në rrjetet sociale. Faqja shpërndau një postim të mbushur me ofendime personale, akuza të shpikura dhe insinuata seksiste, të cilat kishin për qëllim të diskreditonin Dacin si profesionalisht ashtu edhe personalisht. Postimi përmbante akuza denigruese për jetën e saj private dhe marrëdhëniet e saj. Një postim i ngjashëm në të njëjtën faqe gjithashtu kishte si objekt gazetarën Mira Kazhani, duke tallur suksesin e saj profesional dhe duke u munduar të diskreditojë punën e saj përmes stereotipave seksistë dhe cinikë.
Duke përdorur anonimatin si mjet, kjo faqe angazhohet në shpifje mizogjinistike dhe sulme ndaj karakterit, duke synuar kryesisht gazetarët femra, por duke shtrirë sulmet edhe ndaj të tjerëve. Kjo pasqyron mjedisin gjithnjë e më të toksik online për profesionistët e medias në Shqipëri, ku platformat anonime përdoren për të frikësuar, diskretituar dhe larguar vëmendjen nga skandalet politike të rëndësishme. Shoqata e Gazetarëve të Shqipërisë lëshoi një deklaratë duke dënuar këtë fushatë shpifëse.
Polarizimi Politik dhe Mediatik Pas Arrestimit të Veliajt
Sulmet ndaj gazetarëve dhe diskursi antimedial po zhvillohen në një mjedis jashtëzakonisht të polarizuar politik dhe mediatik pas arrestimit të Kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, për akuza korrupsioni. Me Kryeministrin Edi Rama që sfidon hapur SPAK-un, duke e akuzuar për tejkalim kompetencash dhe duke ndryshuar qëndrimin e tij nga mosndërhyrja në kritika direkte, peizazhi politik është bërë gjithnjë e më konfrontues. Në të njëjtën kohë, lideri i opozitës Sali Berisha po hetohet gjithashtu nga SPAK, duke e shtuar më tej konfliktin politik me rrezik të lartë, ku të dy kampet kryesore politike e akuzojnë sistemin e drejtësisë për njëanshmëri.
Ky ndarje politike shtrihet edhe në media, ku narrativat konkurente formësojnë opinionin publik, disa duke mbrojtur pavarësinë e SPAK-ut dhe të tjerë duke i paraqitur veprimet e tij si të motivuara politikisht. Në mes të këtij tensioni në rritje, gazetarët që raportojnë mbi çështjet e korrupsionit dhe drejtësisë përballen me një armiqësi në rritje, si nga figurat politike që përdorin retorikë nxitëse dhe nga përfaqësuesit e tyre në hapësirën publike, ashtu edhe nga platformat anonime online që angazhohen në fushata shpifëse.
Polarizimi politik në Shqipëri po pasqyrohet gjithnjë e më shumë në debatet publike, ku sulmet verbale personale dhe retorika agresive e bëjnë të vështirë për gazetarët dhe zërat e pavarur të angazhohen në një diskurs kritik. Kjo u pa më 17 shkurt 2025, gjatë emisionit televiziv “Të Paekspozuarit”, kur një shkëmbim i nxehtë mbi arrestimin e Erion Veliajt eskaloi në kërcënime verbale ndaj gazetarit Enton Abilekaj. Këto incidente, që janë larg të qenurit të izoluar, pasqyrojnë hapësirën gjithnjë e më të ngushtë për debat konstruktiv, ku intimidimi dhe armiqësia shpesh zëvendësojnë diskutimin substancial si në median kryesore ashtu edhe në hapësirën digjitale.
Përshkallëzimi i Sulmeve ndaj Gazetarisë së Pavarur në Shqipëri Pas Ndryshimeve të Politikës së SHBA-së
Ndryshimi në qasjen e administratës amerikane ndaj ndihmës së huaj dhe promovimit të demokracisë—i shënuar nga pezullimi i fondeve për programet e USAID-it, rritja e vëmendjes ndaj aktiviteteve të donatorëve ndërkombëtarë dhe sulmet e shquara ndaj Open Society Foundations dhe iniciativave të tjera të shoqërisë civile—ka nxitur një armiqësi në rritje ndaj medias së pavarur dhe organizatave të shoqërisë civile në Shqipëri. Përshtatja e këtij ndryshimi me betejat politike të brendshme të Shqipërisë ka intensifikuar edhe më shumë një mjedis tashmë armiqësor për gazetarët, ku sulmet—nga funksionarë të nivelit të lartë deri te fushatat shpifëse anonime online—po përdoren gjithnjë e më shumë si mjete për të diskredituar dhe heshtur zërat kritikë.
Për shembull, në fillim të shkurtit, sulmet ndaj Faktoje, një organizatë e pavarur fakt- Kontrolluese, vazhduan duke lidhur këtë organizatë me auditimet e fondeve të USAID-it, duke sugjeruar se ajo, së bashku me mediat e tjera të mbështetura nga donatorët ndërkombëtarë (USAID, Open Society Foundations), do të përballen së shpejti me një vëmendje të shtuar dhe duke nënkuptuar se janë kryer veprime të gabuara. Këto postime online shoqërohen me retorikë nxitëse dhe sulme personale. Faktoje ka qenë objekt i sulmeve të shumta në të kaluarën, siç është analizuar nga Safe Journalists Network në tetor 2024.
Sulme të ngjashme janë drejtuar edhe ndaj organizatave të shoqërisë civile, përfshirë Komitetin e Helsinkit të Shqipërisë, Institutin e Medias së Shqipërisë, Partners Albania, dhe Qendrën për Aleancën e Gjinive për Zhvillim, duke i akuzuar ato se janë pjesë e një përpjekje të mbështetur nga jashtë për të manipuluar sistemin e drejtësisë të Shqipërisë dhe diskursin publik. Kjo po shoqërohet gjithnjë e më shumë me sulme personale të përzgjedhura, ngacmime online dhe retorikë nxitëse, duke krijuar një mjedis ku organizatat e shoqërisë civile, gazetarët dhe individët që lidhen me apo financohen nga USAID dhe donatorë të tjerë përballen me frikësim dhe presion në rritje.
Këto sulme janë pjesë e një tendence më të gjerë në të gjithë Ballkanin Perëndimor, ku pasojat e pezullimit të fondeve nga SHBA-ja kanë fuqizuar aktorët politikë të rrisin retorikën kundër shoqërisë civile, duke e paraqitur atë si një mjet të ndikimit të huaj dhe duke minuar rolin e saj në llogaridhënien demokratike.
Sfidat me Integritetin e Medias në Shqipëri
Peizazhi mediatik i Shqipërisë është i trazuar nga politizimi, presionet financiare dhe standardet e ndryshme etike. Ndërsa disa media ruajnë gazetarinë profesionale, të tjera angazhohen në raportime partiake, propagandë ose përmbajtje të paguara, duke nxitur skepticizmin e publikut dhe duke i dhënë justifikim politikanëve për të hedhur poshtë historitë kritike. Polarizimi mediatik pasqyron ndarjet politike, me mbulimin e lajmeve që shpesh reflekton besnikërinë ndaj partive ose interesa të tjera të përfituara. Shumë gazetarë punojnë në kushte të pasigurta, duke u përballur me presion nga pronarët e mediave ose interesat politike, gjë që mund të komprometojë integritetin editorial. Megjithë këto sfida, gazetarët guximtarë vazhdojnë të zbulojnë korrupsionin dhe të mbajnë përgjegjës zyrtarët.
Sfidat kryesore janë forcimi i standarteve profesionale ndërkohë që mbrohet liria e medias dhe gazetaria investigative nga presionet politike dhe ekonomike.
Ndërsa sulmet ndaj gazetarisë së pavarur dhe shoqërisë civile paraqesin një kërcënim të rëndë për lirinë e medias dhe llogaridhënien demokratike, është po kaq e rëndësishme të njihet edhe sfida më e gjerë e integritetit të medias në Shqipëri. Mbrojtja e lirisë së medias duhet të shkojë paralelisht me përpjekjet për të forcuar standardet gazetareske, për të siguruar pavarësinë editoriale dhe për të promovuar një mjedis mediatik që i jep prioritet saktësisë, llogaridhënies dhe interesit publik.
Rrjeti i Gazetarëve të Sigurt do të vazhdojë të monitorojë dhe analizojë situatën mediatike në Shqipëri dhe të informojë palët e interesuara dhe publikun. Më shumë informacion mbi ngjarjet specifike që përfshijnë gazetarët mund të gjeni këtu, dhe përmbledhjet mujore të peizazhit mediatik nga SCiDEV këtu.
Autor: Blerjana Bino për Rrjetin e Gazetarëve të Sigurt