Brojni mehanizmi na usluzi novinarima
Novinari mogu da odbiju da potpišu medijski sadržaj koji je u suptotnosti sa zakonom i Etičkim kodeksom i zbog toga ne mogu biti kažnjeni prestankom radnog odnosa ili bilo kakvim umanjenjem zarade. Oni štaviše mogu da zahtijevaju naknadu štete ukoliko je tim sadržajem povrijeđen njegov ugled.
To su samo neke od novina koje je uveo nedavno usvojeni Zakon o medijima, čijem je kreiranju doprinio i Sindikat medija Crne Gore.
Tako su definicijom novinara prvi put su obihvaćeni frilenseri (freelancer-i), uvedene su novčane kazne za vlasnike medija koji nisu registrovani a povećana su i izdvajanja iz budžeta kojima se finansiraju projekti u oblasti informisanja.
U nastavku ističemo ključne aspekte koje je ovo zakonsko rješenje donijelo medijskoj zajednici Crne Gore
Ko su novinari?
Zakonom, koji je usvojen u junu ove godine, novinar je jasno definisan kao osoba koja prikuplja, obrađuje, razvrstava, uređuje ili se bavi drugim vrstama intervencije na informacijama koje se objavljuju u medijima.
Bitna izmjena sastoji se u tome što, da bi neko imao status novinara, svoj posao može da obavlja kao zaposleni ili na drugi način angažovani kao i neko ko tu djelatnost obavlja kao slobodno zanimanje.
Šta ako se medijski sadržaj kosi sa zakonom?
Ukoliko je medijski sadržaj suprotan zakonu i Kodeksu, novinar ili autor koji nije novinar ima pravo da odbije da ga pripremi, napiše ili učestvuje u njegovom oblikovanju, uz pisano objašnjenje glavnom uredniku.
Novim zakonom se precizira i da novinaru ne može prestati radni odnos, ne može mu biti umanjena zarada ili naknada za rad, niti se može na drugi način staviti u nepovoljan položaj.
U slučaju da je, tokom uredničke obrade, medijskom sadržaju promijenjen smisao, isti se ne smije objaviti pod imenom i prezimenom novinara ili autora bez njegovog pristanka.
Za taj medijski sadržaj, koji je objavljen bez pristanka novinara ili autora, odgovara samo glavni urednik. S druge strane, novinar ili autor može da zahtijeva naknadu štete, ako je medijskim sadržajem povrijeđen njegov ugled.
Zaštita novinarskih izvora
Zakonom se navodi da novinar nije nije dužan da otkrije svoj izvor informacije, osim u slučaju kada mu to naloži sud i to radi zaštite interesa nacionalne bezbjednosti, teritorijalnog integriteta i javnog zdravlja.
Pritom, sud će posebno voditi računa o tome da li je utvrđena informacija u neposrednoj vezi sa konkretnim slučajem, te da li se može pribaviti iz drugih izvora.
Dodatno, sud će voditi računa i o tome da li na zakonu zasnovan legitiman interes za otkrivanje podataka o izvoru informacije preteže u odnosu na zaštitu identiteta izvora informacije.
U Zakonu se navodi da se novinaru ne može odbiti akreditacija za bilo koji događaj koji organizuju subjekti javnog sektora ili događaj koji organizuju drugi subjekti, a koji podrazumijeva učešće medija.
Učešće novinara u imenovanju i razrješenju glavnog urednika
Ističe se da zaposlenom u mediju ne može prestati radni odnos, ne može mu se umanjiti zarada, promijeniti status u redakciji ili utvrditi odgovornost zbog stava ili mišljenja koje je izrazio u skladu sa profesionalnim standardima i programskim pravilima.
Zakonom je prvi put regulisno pitanje učešća novinara u postupku imenovanja i razrješenja glavnog urednika, kao i položaja glavnog urednika u slučaju promjene u vlasničkoj ili upravljačkoj strukturi medija koja bitno mijenja programsku osnovu ili sadržaj tog medija.
Ti se postupci dodatno uređuju statutom osnivača medija, koji se može izmijeniti samo nakon konsultacije sa novinarima.
Evidencija medija i budžetska izdvajanja za njihovo finansiranje
Posebno je značajna i obaveza da se svi medija upišu u evidenciju, koja će biti javno dostupna na internet stranici resornog MInistarstva i koja će se blagovremeno ažurirati.
Evidencija je javno dostupna na internet stranici Ministarstva, blagovremeno se ažurira i sadrži pregled podataka iz člana 12 ovog zakona, sa svim promjenama.
U slučaju da se ta obaveza ne ispuni, osnivač medija će se kazniti novčano od 500 do 5.000 eura.
Zakonom su povećana izdvajanja iz budžeta Crne Gore za Fond za podsticanje pluralizma i raznovrsnosti medija, kojim država finansira projekte u oblasti informisanja.
Za tu namjenu, obezbijeđeno je najmanje 0,20 odsto izdvajanja iz tekućeg budžeta Crne Gore.
Nedavno usvojeni Zakon o medijima, dakle, donio je brojne novine koje značajno unapređuju položaj novinara i transparentnost medijskog sektora u Crnoj Gori.
Medijski radnici su dodatno zaštićeni, jasno je definisan status novinara i unaprijeđene su osnove za odgovornije i profesionalnije medijsko izvještavanje.
U krajnjem, uz jasnije definisana prava i obaveze, kao i mehanizme zaštite integriteta i slobode novinara, postavljeni su temelji za pluralizam i transparentnost u informisanju javnosti.
Zakon je stupio na snagu objavljivanjem u Službenom listu Crne Gore 11. juna a medija imaju rok od šest mjeseci da počnu sa njegovom primjenom.
SMCG je i ranije apelovao na crnogorske medije da uoče značaj novih pravila i što prije počnu da ih primjenjuju kako bi, između ostalog, sopstveni kvalitet podigli na što veći nivo.
Izvor: Sindikat medija Crne Gore