Vendimi i gjyqtares rekomandon që ministria të mbyllë një nga platformat kryesore të gazetarisë investigative në vend
Organizatat SafeJournalists dhe Media Freedom Rapid Response – MFRR, shprehin sot shqetësimin e përbashkët për një vendim të fundit për shpifje nga një gjykatëse në Maqedoninë e Veriut, i cili rekomandon mbylljen e një prej mediave kryesore investigative në vend dhe pret këtë vendim të dëmshëm të rrëzohet me shpejtësi në apel.
Organizatat tona paralajmërojnë se ky vendim – dhe rekomandimi alarmues i gjyqtares – paraqet një shkelje të qartë të standardeve ndërkombëtare, një dështim thelbësor të njohjes së interesit publik të gazetarisë në fjalë, dhe një sulm ndaj gazetarisë investigative dhe lirisë së medias në vend.
Më 24 tetor 2023, një gjykatës në Gjykatën Themelore Civile në Shkup vendosi kundër Laboratorit të Gazetarisë Hulumtuese (IRL) dhe kryeredaktores së tij, Sashka Cvetkovska, dhe urdhëroi që ata të paguajnë një dëmshpërblim simbolik 1 euro për biznesmenin Koço Angjushev , ish-zëvendëskryeministri i Maqedonisë së Veriut, plus mijëra euro për shpenzimet ligjore të të dyja palëve.
Megjithatë, në arsyetimin me shkrim, të botuar më 10 nëntor, gjyqtari vendosi në mënyrë të pashpjegueshme që IRL duhet të klasifikohet si “jo media”, dhe se stafi i saj ishin “anëtarë të një grupi” dhe jo gazetarë profesionistë. Ai sugjeroi se platforma funksiononte në mënyrë të paligjshme dhe rekomandoi që Ministria e Drejtësisë të shqyrtonte veprimtarinë e medias.
Padia civile për shpifje buroi nga një dokumentar nga IRL i transmetuar në maj 2021, me titull “Kospiracion kundër ajrit”. Dokumentari, pjesë e një hetimi të përbashkët me OCCRP, u transmetua në televizionin publik dhe zbuloi se si vaji i karburantit i mbushur me kimikate i përdorur në sistemet e ngrohjes në të gjithë institucionet publike të vendit po shkaktonte ndotje. Shkurtimisht përmendet Angjushev si një nga zyrtarët e përfshirë në bërjen e prezantimeve ndërmjet blerësve dhe shitësve të sistemeve të ngrohjes, gjë që ai e mohon dhe pretendon se është shpifje.
Në seancën e parë në mars 2022, gjyqtarja Jovanka Spirovska Paneva vendosi në favor të IRL dhe hodhi poshtë pretendimet e Angjushev. Pas kundërshtimit të vendimit, Gjykata e Apelit në maj 2022 e hodhi poshtë aktgjykimin dhe urdhëroi rigjykim. Në rigjykim, e njëjta gjyqtare përjashtoi publikun nga monitorimi i gjykimit, u rreshtua në krah të Angjushev dhe shpalli fajtorë të pandehurit për shpifje. Gjatë rigjykimit nuk është paraqitur asnjë provë e re nga paditësi.
IRL, një qendër anëtare e Projektit të Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit (OCCRP), do të apelojë vendimin e fundit në një gjykatë më të lartë. Ata thanë se synojnë gjithashtu të parashtrojë një ankesë në Gjykatën Kushtetuese mbi shkeljen e pretenduar të së drejtës kushtetuese për lirinë e shtypit.
Organizatat MFRR dhe SJN qëndrojnë prapa Laboratorit të Gazetarisë Hulumtuese, Sashka Cvetkovska dhe stafit të saj, dhe mbështesin sfidën e tyre ligjore parimore kundër këtij vendimi dhe pasojave të rënda të tij për gazetarinë hulumtuese në Maqedoninë e Veriut. Ky rast mbart disa karakteristika të një padie SLAPP – një padi strategjike kundër pjesëmarrjes publike – të cilat ushtrohen nga figura të fuqishme biznesi ose politike dhe kanë për qëllim të pengojnë gazetarinë e interesit publik. Duhet theksuar se padia e Angjushev vjen në sfondin e përpjekjeve shumëvjeçare për presion, diskreditim dhe sulm verbal ndaj medias dhe stafit të saj.
Ndërsa kërkesat për dëmshpërblim dhe dëmshpërblim të urdhëruara nga gjyqtarja ishin simbolike, pagesa e tarifave ligjore nga të dyja palët do të jetë një goditje financiare për platformën mediatike investigative. Natyra penalizuese e vendimit mbart gjithashtu një efekt ftohës censurues në komunitetin gazetaresk në Maqedoninë e Veriut. Siç është theksuar në një raport të fundit pas një vizite të një misioni në Shkup nga organizata të shumta ndërkombëtare për lirinë e shtypit, paditë abuzive të këtij lloji rrezikojnë të minojnë përparimin e brishtë të lirisë së shtypit të arritur në vitet e fundit.
Për më tepër, vendimi i gjyqtares pretendon në mënyrë të pasaktë se IRL nuk është një media dhe se stafi i saj nuk janë gazetarë. Në fakt, si shumë media investigative në të gjithë rajonin, IRL është e regjistruar ligjërisht si një organizatë e shoqërisë civile dhe ka një mandat specifik për të raportuar për çështje të tilla si krimi, korrupsioni dhe qeverisja e mirë. Është e qartë se vendimi nuk merr parasysh përkufizimin funksional të gazetarisë: një aktivitet që mund të ushtrohet nga të gjithë, siç theksohet nga Komiteti i OKB-së për të Drejtat e Njeriut dhe nga Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës.
IRL ka qenë përgjegjëse për pjesën më të madhe të gazetarisë hulumtuese cilësore në Maqedoninë e Veriut në gjysmën e dekadës së fundit dhe ka publikuar investigime të vlerësuara me çmime. Gazetarët e tij, janë gazetarë shumë profesionistë, të cilët, së bashku me mediumet e tjera investigative, përmbushin një rol jetik mbikëqyrësi, i cili mungon në peizazhin e gjerë mediatik.
Rekomandimi i gjyqtares që Ministria e Drejtësisë ta mbyllë IRL-në përfaqëson një sulm të pasaktë dhe të rrezikshëm ndaj gazetarisë hulumtuese në Maqedoninë e Veriut. Ky vendim duhet të anulohet sa më shpejt që të jetë e mundur në apel, dhe vendimet ligjore që kanë të bëjnë me çështjet e lirive të gazetarisë duhet të vlerësohen me respekt të plotë të standardeve dhe jurisprudencës ndërkombëtare.
Asociacioni i Gazetarëve të Maqedonisë ka dorëzuar ankesë në Këshillin Gjyqësor për gjyqtaren Spirovska Paneva për shkelje disiplinore për kryerjen joprofesionale dhe të pakujdesshme të funksionit gjyqësor. Federata Evropiane e Gazetarëve (EFJ) dhe Asociacioni i Gazetarëve të Maqedonisë reaguan publikisht ndaj vendimit të gjykatës nga 24 tetori dhe shprehën mbështetje për IRL dhe Cvetkovska.
MFRR është e gatshme të ofrojë mbështetje financiare për të mbuluar kostot ligjore të kundërshtimit të vendimit të saj në gjykatën më të lartë dhe bën thirrje për vëmendje dhe solidaritet më të madh ndërkombëtar mbi këtë përpjekje shqetësuese për mbylljen e një prej platformave më të mira mediatike të pavarura të Maqedonisë së Veriut.
Nënshkruar:
Rrjeti i SafeJournalists
Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës
Shoqata e Gazetarëve të Maqedonisë
Asociacioni i Gazetarëve të BH
Asociacioni i Gazetarëve Kroatë
Asociacioni i Gazetarëve të Pavarur të Serbisë
Sindikata e Mediave të Malit të Zi
Media Freedom Rapid Response
International Press Institute (IPI)
ARTICLE 19 Europe
European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)
European Federation of Journalists (EFJ)
OBC Transeuropa (OBCT)
