SARAJEVO, 8.2.2018.-Uloga lokalnih medija je od izuzetnog značaja za svaku zajednicu, ali je njihov opstanak neizvjestan jer opštine u BiH sve manje sredstava izdvajaju za medije. Dodatni problem predstavlja konstantan pad prihoda od oglašavanja, kako zbog lošeg stanja u privredi, tako i zbog sve većih mogućnosti marketinga putem interneta.
Stanje u javnim lokalnim medijima zavisi od opštine do opštine, koje su osnivači i finansijeri ovih medija. S obzirom da na entitetskom i državnom nivou ne postoji zakon kojim se definiše i reguliše finansiranje lokalnih medija, opštinske vlasti same odlučuju koliko će sredstava iz vlastitog budžeta izdvojiti za javne lokalne medije. Mali je broj opština koje mogu finansirati više medija tako da su uglavnom zastupljene radio stanice i periodični štampani mediji, dok televizije lokalnog tipa gotovo da više i ne postoje.
Sa ekspanzijom interneta primjetan je i povećan broj lokalnih internet portala, a čije pokretanje i održavanje ne zahtjeva mnogo finansija, opreme i transparentnosti. Kada je u pitanju brojnost medija u opštini Foča, koja ima oko 20 hiljada stanovnika, situacija je poprilično loša jer postoji samo jedna radio stanica i sve više portala koji rade na copy-paste principu. Dvomjesečni Bilten opštine Foča je bio jedini štampani medij ali je prestao da izlazi prije nekoliko godina, dok je lokalna TV stanica ugašena jos davne 1998. godine.
Posljednjih godina je primjetan porast lokalnih online medija, tako da osim zvaničnog portala opštine Foča, postoje portali Radio Foča, Foča24.info, Fočak.org, Foča.live, Foča Informer, Foča Žurnal kao i portal Vijesti Iz Foče. Ova brojnost online medija ne znači da ima i medijskog pluralizma, odnosno pluralizma informacija, mišljenja i uopšte sadržaja. Uvidom u sadržaje koje plasiraju pomenuti mediji jasno je da jedino Radio Foča kreira i objavljuje vijesti dok ostali portali ih samo preuzimaju i vrlo često ne navode izvore tih vijesti.
Na portalu Radio Foče se mogu pronaći aktuelne vijesti iz lokalne zajednice, najčešće su to servisne informacije, izvještaji o kulturnim i sportskim dešavanjima. Nezavisni informativni portal Foča24.info je prvi lokalni portal koji je pokrenut tako da ima i najviše posjetilaca (i pratilaca na facebook stranici) ali je poražavajuća činjenica da su sadržaji identični onim na portalu Radio Foča. Osnovna razlika je u tome što ovaj portal ima mnogo više oglašivača i veću vidljivost objavljenih tekstova. Na portalu ne postoji impresum ali je poznato građanima Foče da je glavni i odgovorni urednik portala Srebrenko Kunarac, jedan od aktuelnih odbornika u Skupštini opštine Foča, a sve to jasno ukazuje da portal može poslužiti i u političke svrhe u predizbornom periodu.
Veliki problem predstavlja netransparentnost lokalnih medija i jednoličnost plasiranih informacija. Ako izuzmemo portal i stranicu Radio Foča koji je javni lokalni medij, gotovo svi ostali lokalni mediji djeluju pod plaštom anonimnosti. Divlji portali bez impresuma su postali gotovo uobičajna pojava, a njihove izvore finansiranje i eventualni politički uticaj je gotovo pa nemoguće otkriti.
U ovakom netransparentnom i zakonski neregulisanom medijskom prostoru stvara se prostor za manipulaciju, ostvarivanje ekonomskih i političkih interesa, ali i širenje netačnih ili neprovjerenih informacija. Čak i kada se objavljuju samo istinite informacije to nam ne garantuje pluralizam mišljenja i sagledavanje istine iz više uglova. Tako dobijamo jednostrano i jednoobrazno izvještavanje, a autocenzura dodatno urušava integritet novinarske profesije.
Diskusije o nedostatku transparentnosti u medijskom prostoru BiH su sve učestalije, ali konkretnih pomaka u pravcu zakonske regulative nema. Osim transparetnosti vlasništva medija, od posebne je važnosti omogućiti javnosti informacije o finansiranju i utrošku dobijenih sredstava javnih lokalnih medija.
U Radio Foča smatraju da je ,,razmatranje finansijkih izvještaja na sjednicama Skupštine Opštine Foča pokazatelj višestruke transparentnosti utroška sredstava.’’ Međutim, ovo se može okarakterisati kao djelimična transparentnost jer entitetski zakoni o javnim preduzećima nalažu da su javne institucije i preduzeća, a to uključuje i javne medije, dužni da objavljuju informacije o svom finansijskom poslovanju i da ih učine javno dostupnim svim građanima.
Iako javni mediji dobijaju i troše novac građana, praksa pokazuje da ti mediji uglavnom dostavljaju finansijske izvještaje samo vlastima koje ih finansiraju. Na portalu Radio Foča ne postoji dostupan izvještaj o poslovanju, ali na zvaničnom web site-u Opštine Foča je ipak moguće pronaći Izvještaj o izvršenju budzeta Opštine Foča za 2017. godinu. U izvještaju su dostupni podaci o utrošku dodijeljenih sredstava Centru za kulturu i informisanje u okviru koga djeluje i Radio Foča.
Prema podacima najviše novca je izdvojeno za plate i naknade troškova zaposlenih dok je najmanje sredstava uloženo u nabavku materijala i opreme. Informacije o unutrašnjoj organizaciji, kadrovskoj strukturi, stanju opreme i realizovanim programima nije moguće pronaći javno dostupne. Neophodno je podići svijest građana o ovom problemu ali zbog nedostatka medijske pismenosti ni važnost profesionalnog i transparetnog izvještavanja, kao i poslovanja medija nije shvaćena za ozbiljno.
Ovaj tekst je originalno objavljen u osmom specijalnog biltena Udruženja BH Novinari, koji se realizira u okviru projekta “Mediji i javni ugled”, kao doprinos javnoj raspravi o temi transparentnosti medijskog vlasništva i zagovaranju donošenja zakona za unapređenje medijskog prostora i tržišta informacija u BiH. Bilten možete preuzeti ovdje.
