BEOGRAD, 10.10.2018. – Kada se bavite istraživačkim novinarstvom postoji strah, najopasnije je dok istražujete i dok ne objavite priču, a posle se strah smanjuje, jer je javnost upoznata sa tom pričom i glavnim akterima, a vi imate javnost iza sebe, kaže novinarka KRIK-a Bojana Jovanović.

PRISHTINË 09.10.2018 – Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës të martën ka mbajtur mbledhje përkujtimore për ish-gazetarin, Ibrahim Rexhepi.

Jeta dhe vepra e Ibrahim Rexhepit, si profesionist i fushës së gazetarisë u vlerësua lartë nga ish-kolegët dhe bashkëpunëtorët me të cilët ai ka punuar për vite të tëra. Ibrahim Rexhepi rrugëtimin e tij në profesionin e gazetarisë e kishte nisur që në vitin 1976 në të përditshëm “Rilindja”, ku punoi deri në ndalimin e saj.

СКОПЈЕ, 09.10.2018 – Нема демократија без слободни медиуми, порачува денеска Европската комисија, која побара брза и темелна истрага за бруталното убиство на бугарската новинарка, Викторија Маринова која беше уредник во локалната телевизиска станица ТВН, а  известуваше за истрагата за наводна корупција поврзана со фондовите на Европска унија.

Последната емитувана приказна на која работеше Маринова со група бугарски новинари, беше за компаниите кои се вмешани во инфраструктурни проекти кои ги финансиралаУнијата , а со кои управувале локалните власти.

„Повторно еден храбар новинар настрада во борбата за вистината и против корупцијата. Внимателно ќе ја следам истрагата и ја нудам помошта од агенциите на ЕУ.“ – изјави  Франс Тимерманс – потпретседател на Европската Комисија.

Европската и Меѓународната федерација на новинари исто така побараа од бугарските власти во најбрз можен рок да ги идентификуваат и казнат одговорните и побараа општа европска мобилизација на земјите членки на ЕУ за заштита на новинарите.

„Уште еднаш новинар кој покрива корупција беше грозоморно убиен. Истражувачкото новинарство во Европа се повеќе е во опасност. Време е за акција од страна на државите.“ – изјави Антони Беланже – генерален секретар на Меѓународната федерација на новинари.

Според досегашната истрага, безживотното тело на Маринова е пронајдено  вчера во парк во градот Русе, во близина на Дунав. Смртта е предизвикана од удари во главата и од гушење, а  бугарскиот министер за внатрешни работи, Младен Маринов, потврди дека жртвата, била и силувана.

Колегите новинари на Маринова се згрозени од бруталното убиствоо.  Велат дека ова е егзекуција и предупредување за останатите кои работат истражувачко новинарство.

„Апсолутно е неоправдано секакво посегнување по новинари каде и да е во светот, а уште повеќе во земја членка на ЕУ. Тоа е причина да се добие меѓународна порака дека треба да се говори за овие работи, треба новинарите во секоја една точка од светот да бидат заштитени како од општеството така и од државата и законите, бидејќи на крајот тие се борат за вистината. Тоа не е едноставна работа туку признание. И навистина е уште поважно во време на несредена медиумска средина каква што во моментот има, од лажни информации и манипулации итн. Многу е важно да се обелодени целата вистина по однос на случајот и да се разјаснат причините за убиството, кој го направил. Тоа е важно да се случи брзо и да биде откриена целата вистина. – изјави Лачезар Валев-новинар во Бугарското национално радио.

Маринова ја водеше емисијата „Детектор. Во последното издание емитувано на 30 септември, Маринова разговарала со нејзините колеги, Бугаринот Димитар Стојанов и Романецот Атила Биро, во врска со поврзаноста на политичарите и бизнисмените со злоупотребата на ЕУ-фондовите. Стојанов и Биро потоа накратко биле задржани од страна на полицијата.

Убиството на Маринова се случува по убиството на Јан Куциак во Словачка во февруари годинава и на Дафне Галиција во Малта пред една година. И овие двајца новинари истражуваа корупција во владите и злоупотреби од различни компании и групи.

BEOGRAD, 08.10.2018. – Viši sud u Beogradu je u prvom stepenu presudio u korist Saše Radulovića u sporu protiv Studija B i glavne i odgovorne urednice Ivane Vučićević zbog neistina objavljenih u emisijama ove televizije 2016. godine, navodi se u saopštenju pokreta Dosta je bilo.

U presudi se navodi da su tuženi u emisijama “Vesti u 10” i “Vesti u 7”, emitovanim više puta tokom 20. i 21. maja 2016. godine, izvestili javnost neistinitim informacijama da Radulović reketira odbornike i poslanike pokreta Dosta je bilo, da je licemer, da je strastveni kockar koji preferira kockarsku igru “Barbut”, da je iz stečajnih postupaka izvukao milionske iznose i da je na čelo vračarskog odbora postavio svog rođaka.

Kako je rečeno u saopštenju, sud navodi da su navedene informacije jedan vid političke kampanje koju vladajuća stranka vodi protiv svojih političkih protivnika, da je u konkretnom slučaju reč o mediju koji je blizak vladajućoj stranci, te taj medij objavljuje informacije koje nisu tačne, nisu istinite i koje nisu potpune, a sve to kako bi politički protivnik vladajuće stranke bio blaćen i prikazan u javnosti kao loš, a pogotovo se to čini u tužiočevom slučaju (Saša Radulović) jer je uspeo na izborima 2016. godine.

DJB navodi da, Sud konstatuje da Radulović kao javna ličnost mora ispoljiti viši stepen tolerancije prema informacijama koje se objavljuju u medijima, ali da je u ovom slučaju taj prag tolerancije prevaziđen u velikoj meri, jer objavljene informacije nisu ni proverene, ni tačne, ni istinite, ni potpune.

Povređen je i član 73. Zakona o informisanju koji kaže da se u cilju zaštite ljudskog dostojanstva, kao i nezavisnosti, ugleda i nepristrasnosti suda, niko u mediju ne sme označiti učiniocem krivičnog dela, odnosno oglastiti krivim pre pravosnažne odluke suda.

Sud je utvrdio i da je na mestu predsednika vračarskog odbora profesor Ratko Jankov koji nije ni ukakvom srodstvu sa Radulovićem.

Sud naglašava i da činjenica da su Studio B i Vučićević neistinite informacije preuzeli od Informera i Kurira, ne oslobađa ih za štetu nanetu Raduloviću, jer “prenošenje tuđe nedopuštene tvrdnje (informacije) je isto što i iznošenje sopstvene nedopuštene tvrdnje”. Međutim, Studio B se ni na koji način nije ogradio od tuđe nedopuštene tvrdnje, a “mogao je u duhu dužne novinarske pažnje” da konsultuje najmanje dva nezavisna izvora informacija koja će datu informaciju da ospore ili potvrde. Sud navodi da je trebalo pitati i drugu stranu, odnosno lice na koje se informacije odnose, jer su mediji dužni da pre objavljivanja informacije, provere njeno poreklo, istinitost i potpunost. U presudi stoji da autori priloga nisu tražili informacije od Radulovića pre objavljivanja priloga.

Ovo je prva presuda protiv Studija B, a u toku su postupci u preostala dva predmeta po tužbama Saše Radulovića protiv navedenog medija.

Во бугарскиот град Русе, пронајдено е телото на новинарка на локалната телевизиска станица ТВН. Според полицијата, се испитуваат како професионални така и приватни причини за убиството.

Телевизиската новинарка Викторија Маринова е брутално убиена во градот Русе на северот на Бугарија. Регионалниот обвинител Георги Георгиев изјави дека телото на Маринова (30) е пронајдено вчера во еден парк. Според неговите зборови, смртта настапила поради удар во глава и гушење.

„Недостасуваат нејзиниот мобилен телефон, клучевите од автомобил, очилата и делови од облеката“, прецизираше Георгиев. Бугарскиот министер за внатрешни работи, Младен Маринов, потврди дека жртвата, исто така, била силувана.

Маринова беше новинарка и уредник на бугарската телевизија ТВН и известуваше за истрагата за наводната корупција поврзана со фондовите на Европска унија.

Полицијата соопшти дека досега нема докази кои упатуваат оти убиството е поврзано со нејзината работа, но дека истрагата разгледува како професионални така и приватни причини за убиството. Последната емитувана приказна на која работеше Маринова со група бугарски новинари, беше за компаниите кои се вмешани во инфраструктурни проекти кои ги финансирала ЕУ, а со кои управувале локалните власти. Според оваа приказна, меѓу 30 и 40 насто од вкупниот фонд кој ги примиле групи од овие компании, се потрошени на корупција и поткуп.

Интернет сајтот politico.eu  наведува оти на крајот на септември Маринова интервјуирала двајца новинари кои работеле на оваа приказна, а кои биле приведени од бугарската полиција.

Бугарскиот премиер, Бојко Борисов, изрази надеж оти истрагата ќе биде успешна и дека, благодарејќи на големото количество ДНК примероци, сторителот би требало брзо да биде пронајден.

BELGRADE, 08.10.2018. – I know that Marjan was being threatened for socializing with Serbs. This is what he told me; however, there may have been other things. At the time of his disappearance, I had already moved to Gracanica and we were not so close anymore. I could only infer from his behavior that somebody was threatening him because of something. For example, when we were supposed to go somewhere where we had gone before, he would not want to go, he would avoid it etc. – says Olivera Bernardoni Stojanovic, a friend of Marjan Melonasi, Radio Kosovo journalist, who was abducted on 9 September 2000…

On that day, after completing his program at 2 pm, he got into an orange taxi in the center of Pristina, across the street from the Radio, and he has been lost without a trace ever since.

– All of us have constantly been making enquiries everywhere, both at UNMIK and KFOR, but I have never heard that an investigation is being conducted, or that someone has taken his disappearance seriously. I have not found anything out, but I have heard stories about the town that he had disappeared in Vranjevac (a settlement that was a no-go zone for Serbs, populated by KLA members, who settled there after the war, which was considered a “red zone”). I have called his father and grandfather once, even they did not know anything. I have heard his mother launched a number of initiatives to find him, but I have never met her. To this day, I cannot understand why someone would kidnap him, kill him – says Olivera Bernardoni Stojanovic, who returned to Pristina from Aleksinac in June 1999, as soon as the Kumanovo Agreement was signed, in the hope of completing her philosophy studies.

Journalism aficionado

Upon returning to Pristina, instead of studying, she started working with Marjan Melonasi in the Swiss non-governmental organization Media Action International, “which gathered and trained young journalists in post-conflict areas and established radio stations.”

– It was impossible not to be aware of the dangerous situation in which we lived and worked. We could not move freely, so Maki went grocery shopping because his Albanian served as a pass. We were facing threats and blockades everywhere, even though we had friends of Albanians who were helping us. I lived in the center of Pristina, in the apartment of a Serb police officer who had left Kosovo. At first, I was not aware that I was an additional target. Maki drove me from and to the apartment and he would walk me to the door every time, lest someone asked me something or I met somebody at the entrance. Since it soon became known that there were Serbs in the building, someone approached Maki after he had escorted me home and told him to order his Serb friend to move as soon as possible, and that there would be no other warnings. He was also told that his socializing with Serbs was very stupid – says Olivera Bernardoni Stojanovic, who moved to the Gracanica after this event.

About working with colleague Melonasi, she says, “they were both completely inexperienced, but completely in love with journalism”:

– We worked day and night. I would “schlep” after him because he was fluent in Albanian and had a driver’s license; he knew the town, the “crew”, “good hang-outs”. We literally went everywhere together. We are both a little bit “ornery”, and we often “locked horns” about certain topics. He was interested in everything, both in the establishment of new institutions and the demining conducted by KFOR. He would go with KFOR soldiers from sunup to sundown, record, interview, and capture sound bites. Then we would download and mount this at night. He worked with both the Serbs and Albanians. He was not exactly the easiest person to cooperate with; he was a bit particular, but good, too good. One of those people who are difficult to reach, but when you “click”, you become inseparable. He would also visit returnees in enclaves. When Swiss cows arrived at the Pristina airport (humanitarian donation), we “greeted” them, when maternity wards opened, we were hurrying there. I spoke English better and he Albanian, so editors always let us work together. He wanted to learn to do everything on his own. Both in the field and in terms of montage. He strived to work more, as often as possible.

In that period, in 1999, she recalls that the radio studio was their home.

–  We ate, drank, slept, and worked there. I remember those crazy, creative discussions with him. When he went somewhere on his own, he stayed incommunicado, and then he would come with a heap of material, footage for fillers.

Eerie silence

News of murders and abductions were constantly circulating in Kosovo at the time.

– We took risks, we were aware of the dangers. Still, when you are 22 years old, nothing is so terrible. Sometimes we “faked” that we were foreigners, Romanians, for example. We often got into the car directly from the office or apartment to avoid meetings, questions. As I have already mentioned, he has helped me indefinitely in that regard.

–  How did you find out what had happened to him? 

– Well, simply, he did not show up all day, did not answer his phone. Nothing. Silence.

08.10.2018. – Znam da su Marjanu pretili zbog druženja sa Srbima. To mi je rekao, ali možda je tu bilo i drugih stvari. U vreme kada je nestao, već sam se odselila u Gračanicu i nismo bili toliko bliski. Jedino sam po njegovom ponašanju shvatala da mu neko zbog nečega preti…

… Na primer, kada je trebalo da odemo negde gde smo ranije išli, on ne bi hteo, izbegavao bi i slično – kaže za Udruženje novinara Srbije Olivera Bernardoni Stojanović, prijateljica novinara Radio Kosova Marjana Melonašija, koji je otet 9. septembra 2000. godine.

Tog dana, nakon što je završio emisiju u 14 sati, ušao je u narandžasti taksi u centru Prištine, preko puta zgrade radija, i od tada mu se gubi svaki trag.

– Svi smo se stalno i svuda raspitivali, i kod UNMIK-a, i kod KFOR-a, ali nikada nisam čula da se vodi istraga, da je neko shvatio njegov nestanak ozbiljno. Ništa nisam saznala, ali sam čula priče po gradu da je nestao u Vranjevcu (naselje koje je bilo apsolutno zabranjeno za Srbe, u koje su se nakon rata doselili pripadnici OVK i smatralo se “crvenom zonom”). Jednom sam zvala njegovog oca i dedu, ni oni nisu ništa znali. Čula sam da je njegova mama pokretala brojne inicijative da ga nađe, ali nju nikada nisam upoznala. Do danas ne mogu da razumem zašto bi neko njega kidnapovao, ubio – ističe Olivera Bernardoni Stojanović koja se čim je potpisan Kumanovski sporazum, juna 1999. godine, vratila iz Aleksinca u Prištinu u nadi da će završiti studije filozofije.

Zaljubljenik u novinarstvo

Umesto studija, po ponovnom dolasku u Prištinu, zajedno sa Marjanom Melonašijem počela je da radi u švajcarskoj nevladinoj organizaciji Media Action International, “koja je okupljala i obučavala mlade novinare u postkonfliktnim područjima i osnivala radio stanice”.

– Bilo je nemoguće ne biti svestan opasne situacije u kojoj smo živeli i radili. Nismo mogli slobodno da se krećemo, pa je Maki išao u kupovinu hrane, jer nam je njegov albanski služio kao propusnica. Nailazili smo na pretnje i blokade svuda, iako smo imali i drugare Albance koji su nam pomagali. Ja sam živela u centru Prištine, u stanu nekog srpskog policajca, koji je napustio Kosovo, i u početku nesvesna da sam dodatna meta. Maki me je tamo odvozio i dovozio, svaki put bi me ispratio do vrata, u slučaju da me neko nešto pita ili da sretnem nekoga u ulazu. Pošto se ubrzo saznalo da u zgradi ima Srba, neko je prišao Makiju nakon što me je ispratio kući i rekao mu da poruči svojoj drugarici Srpkinji da se iseli u što kraćem roku, i da druge opomene neće biti. Još mu je rečeno da je mnogo glupo što se druži sa Srbima – priča Olivera Bernardoni Stojanović, koja se nakon ovog događaja preselila u Gračanicu.

O radu sa kolegom Melonašijem kaže da su “oboje bili potpuno neiskusni, ali potpuno zaljubljeni u novinarstvo”:

– Radili smo i danju i noću. Ja sam se „šlepala“ sa njim zato što je tečno znao albanski i imao vozačku dozvolu, znao je grad, „ekipu“, „dobra  mesta“. Bukvalno smo svuda išli zajedno. Oboje smo malo „prgavi“, često smo se „kačili“ oko tema. A njega je sve interesovalo. I formiranje novih institucija, i deminiranje terena koje je sprovodio KFOR. Od jutra do mraka išao je sa vojnicima KFOR-a, snimao, intervjuisao, hvatao saundbajtove. Onda smo to noću skidali, montirali. Radio je i sa Srbima i sa Albancima. Nije baš bio lak za saradnju, malo na svoju ruku, ali dobar, predobar. Jedan od onih ljudi do kojih je teško dopreti, ali onda kad se „skontate“ s njim, postanete nerazdvojni. Obilazio je i povratnike po enklavama. Kada su na prištinski aerodrom stigle švajcarske krave (humanitarna donacija), mi smo ih “dočekali”, kad su se otvarala porodilišta, tamo smo jurili. Moj engleski je bio bolji, a njegov albanski, pa su nas i urednici puštali da stalno radimo zajedno. Hteo je da nauči da sve uradi sam. I teren i montažu. Što više. Što češće.

Iz tog perioda, te 1999. godine, seća se da im je radijski studio bio kuća.

–  Tamo smo jeli, pili, spavali, radili. Sećam se tih ludih, kreativnih rasprava s njim, i to kad negde ode na svoju ruku, ne javlja se i onda dođe s brdom materijala, snimaka za pokrivalice.

Stravična tišina

U to vreme na Kosovu neprestano su kružile vesti o ubistvima, otmicama.

– Rizikovali smo, bili svesni opasnosti. Ali opet, kada imaš 22 godine, ništa nije tako strašno. Nekad smo se “folirali” da smo stranci, Rumuni, na primer. Često smo iz kancelarije ili stana ulazili direktno u kola da bismo izbegli susrete, pitanja. On je tu, kao što rekoh, pomagao bezgranično.

–  Kako ste saznali šta mu se dogodilo?

– Pa, prosto, nije se pojavio ceo dan, nije se javljao na telefon. Ništa. Tišina.