PODGORICA, 10.12.2020. – Pandemija koronavirusa globalno je kao jednu od glavnih promjena donijela zabranu masovnih skupova jer su oni na startu bili najveći inkubator zaraze. Najpoznatiji je primjer fudbalske utakmice između italijanske Atalante i španske Valensije 19. februara ove godine u Milanu a koja je, između ostalog, kasnije u crno zavila italijanski grad Bergamo iz kog je, da bodri Atalantu u Milano, stiglo 40 hiljada navijača ili svaki treći stanovnik tog grada. Slike vojnih kamiona koje odvoze leševe iz Bergama u druge gradove jer ne stižu da ih sahrane, obišle su svijet i bile surova lekcija.

Pa ipak, i pored toga, vjerovatno da nema manje zemlje koja je u doba epidemije imala više masovnih okupljanja od Crne Gore. To je jedan od glavnih razloga što je Crna Gora za 5 mjeseci prošla put od evropskog šampiona u borbi protiv korone do zemlje koja je u vrhu svih statistika u svijetu po broju oboljelih. Epidemiju su neogovornim ponašanjem razbuktali gotovo svi – građani, vjernici, Srpska pravoslavna crkva (SPC) u Crnoj Gori, vlast i opozicija, koja je u međuvremenu postala nova vlast. Sve to, na ovaj ili onaj način propratili su i crnogorski mediji a među njima i digitalni odnosno portali.

Analiza izvještavanja crnogorskih portala o visokorizičnim i zvanično zabranjenim masovnim skupovima pokazuje da su oni većinom nedosljedno izvještavali o ovim događajima, u skladu sa svojim političkim preferencijama. Pristrasnost se ogleda u tome što je većina najuticajnijih portala prećutkivala kršenje mjera protiv koronavirusa onda kada su skupove organizovali njihovi politički ili crkveni favoriti dok su u suprotnim slučajevima oštro kritikovali kršenje tih istih mjera.

Prvi veliki masovni skup tokom epidemije bila je litija povodom Dana Svetog Vasilija Ostroškog 12. maja u Nikšiću nakon koje je policija zbog sumnje za kršenje mjera protiv koronavirusa uhapsila episkopa budimljansko-nikšićkog Joanikija i još osam sveštenika SPC. Portali su ovdje imali različito tumačenje jednog istog događaja.

Portal Cafe del Montenegro (CDM) u svom izvještaju naglasak stavlja da je ,,uprkos zabrani javnih okupljanja, Srpska pravoslavna crkva organizovala u Nikšiću litiju kojoj su prisustvovale brojne pristalice SPC” a portal radija Antena M da se ,,okupio veliki broj ljudi koji nije poštovao fizičku distancu niti nosio zaštitne maske”. Isto su izvijestili i portal Analitika, portal Pobjeda te portal Radio – Televizije Crne Gore (RTCG).

Portal Vijesti je konstatovao da se ,,veliki broj građana okupio na litiji u Nikšiću” a da je ,,u Crnoj Gori i dalje na snazi zabrana okupljanja” i prenio da je ,,Joanikije dočekao vjernike koji su mu ljubili ruku a on im davao blagoslov” dodajući da je Joanikije poručio ,,da su ispoštovali sve mjere koje je propisala medicina.”

S druge strane, portali IN4S i Borba izvještavajući o ovom događaju ne spominju kršenje mjera protiv koronavirusa ni zabranu okupljanja koja je tada zvanično bila na snazi, već IN4S navodi da je litija ,,bila veličanstvena i nije bila planirana” i stavlja naglasak na to da je ,,hapšenjem Joanikija režim prešao crtu u obračunu s pravoslavljem” dok Borba citira Joanikija  da ,,pojedini ljudi nisu dobro razumjeli šta za narod znači litija Svetog Vasilija u Nikšiću”.

Naredna serija masovnih skupova uslijedila je uoči parlamentarnih izbora 30. avgusta kada su SPC i Mitropolija crnogorsko-primorska obnovile litije protiv spornog Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Protesti su se održavali u više gradova nekoliko dana pred izbore a tada je zvanično bilo dozvoljeno okupljanje do 200 građana. Crnogorski portali pratili su i ove skupove ali nisu problematizovali činjenicu da su na nekim od njih kršene mjere protiv koronavirusa jer je bilo više od 200 ljudi, što je bilo lako vidljivo na  snimcima, koje su sami ti portali objavili. Portali su se ovog puta fokusirali na poruke sa samih skupova koje su osim vjerskih bile i političke jer su i sami sveštenici SPC otvoreno pozivali da se na izborima glasa za smjenu vlasti Demokratske partije socijalista (DPS).

Nakon pobjede na izborima, pristalice opozicije i SPC slavile su dvije noći na ulicama Podgorice i ispred Hrama Hristovog Vaskrsenja. I tada su se kršile mjere protiv koronavirusa jer se okupilo više hiljada ljudi ali su se portali opet više bavili porukama i ikonografijom skupova, propuštajući da to naglase ili ne smatrajući ga bitnim. Portal Vijesti samo je konstatovao u svom tekstu da su ,,mjere u cilju sprječavanja koronavirusa,  koje se tiču zabrane javnih okupljanja, obaveze nošenja maski i u zatvorenom i u otvorenom prostoru, te držanje socijalne distance i dalje na snazi”. Portali Pobjeda, Analitika, CDM, Antena M naglasak su stavili na to što su se na slavlju ,,nosile trobojke, srpske zastave i kokarde, pjevale četničke pjesme i klicalo Kosovu i Srbiji”. Portal Vijesti je, pak, ocijenio da se druge noći slavlja ,,vidjelo mnogo više crnogorskih zastava nego što je to bio slučaj prve večeri”. Portali IN4S I Borba sa ovih skupova su izvijestili dosta šturo što se tiče teksta ali je IN4S dao video snimke koji su još jednom potvrdili kršenje mjera. Istini za volju, gotovo nijedan crnogorski medij prvih postizbornih dana nije problematizovao ovo slavlje s epidemiološkog stanovišta.

Nije se dugo čekalo na nova masovna okupljanja. Crnogorske patriotske organizacije, uz prećutnu saglasnost tada još vladajućeg DPS-a, održale su 3. i 6. septembra patriotske skupove na Cetinju i u Podgorici, protestujući zbog dolaska nove vlasti. I na ovim skupovima su se masovno kršile mjere, kako u broju dozvoljenih učesnika, tako i u pogledu distance koja se, naravno, nije ni mogla držati. Sada smo, međutim, imali obrnutu medijsku situaciju. Portali IN4S i Borba konstatovali su da ovi skupovi nisu prijavljeni policiji a potom i optužili dotadašnju vlast za licemjerje jer je ćutala na organizaciju patriotskih skupova a optuživala opoziciju i SPC da šire koronu na svojim skupovima.

S druge strane, portali RTCG, CDM, Analitika, Antena M i Pobjeda prenijeli su glavne poruke sa skupova, neki od njih nazivajući ih veličanstvenim, ali nisu problematizovali pa makar ni pomenuli kršenje mjera koje je bilo očigledno, kao što su na tome insistirali tokom prethodnih skupova koje je organizovala SPC.

Portal Vijesti je ponovo podsjetio da su javna okupljanja ograničena na mnogo manje osoba nego što ih je bilo na ovim skupovima ali i da su se ove mjere masovno kršile i ranije. Takođe su konstatovali da je tužilaštvo ranije  u više navrata, pokrenulo postupke protiv građana i sveštenika Mitropolije crnogorsko-primorske zbog kršenja mjera protiv koronavirusa a da je to izostalo nakon patriotskih skupova, nazivajući to ,,dvostrukim aršinima”. ,,Policija ni na koji način nije ometala skup koji je indirektno podržao i premijer Duško Marković”, pisale su Vijesti koje su kasnije neumorno istraživale i ko su ljudi koji stoje iza organizacije ovih patriotskih skupova.

I na kraju, završna epidemiološka bomba uslijedila je na ispraćaju i sahrani preminulog mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija od 30. oktobra do 1. novembra na Cetinju. Tokom sva tri dana zabilježeno je masovno kršenje mjera a većina portala je sve to ispratila. Objavili su snimke pričešćivanja istom kašičicom, ljubljenja mrtvog tijela Amfilohija koji je umro od posljedica korone, konstatovali i da neki predstavnici buduće vlasti ne poštuju mjere i ne nose maske. ,,Uzalud apeli, sveštenici i vjernici masovno krše mjere protiv epidemije”, pisao je portal Vijesti dok su Pobjeda, Analitika, CDM i Antena M prenijeli apel ,,da se zatvori otvoreni kovčeg sa tijelom Amfilohija” jer je, kako je saopštila ljekarka Nevenka Pavličić koja je to tražila, ,,taj vjerski obred leglo zaraze”. Taj apel prenio je i portal IN4S ali on, kao ni Borba, nije pridavao pažnju tome što se masovno krše mjere već samo ponavljao apele sveštenika da se mjere poštuju.

Epidemija koronavirusa promijenila je način života a samim tim donijela i nove izazove medijima u njihovom radu. Ipak, oštra polarizacija medija u Crnoj Gori nije nestala nego se još više produbila što je pokazao i način izvještavanja o ovim skupovima. Iako su se svi portali potrudili da profesionalno isprate sve ove događaje, velika većina nije dostigla potpunu profesionalnost jer su nedosljedno favorizovali jednu stranu i prećutkivali njene propuste a oštro napadali suparničku optužujući je za kršenje mjera. Čini se da se takva navijačka praksa još dugo vremena neće promijeniti.

*Tekst je nastao u okviru programa Union to union 2020, koji finansira Međunarodna federacija novinara.

PODGORICA, 09.12.2020. – Grupa nevladinih organizacija (NVO) predala je Ministarstvu javne uprave nacrt izmjena i dopuna Zakona o slobodnom pristupu informacijama i pozvala ministarku Tamaru Srzentić da što prije zakaže javnu raspravu, kako bi taj akt po hitnom postupku bio usklađen sa međunarodnim standardima.

Nacrt izmjena i dopuna zakona su, na Međunarodni dan borbe protiv korupcije, Ministarstvu dostavili Mreža za afirmaciju nevladinog sektora, Akcija za ljudska prava, Institut Alternativa, Centar za monitoring i istraživanje i Centar za građanske slobode.

Kako su kazali iz tih NVO, to je prvi antikorupcijski zakon koji je predložen novoj Vladi sa ciljem da omogući građanima, medijima i nevladinom sektoru da imaju aktivniju ulogu u borbi protiv korupcije i kontroli rada vlasti.

„Pozivamo ministarku Tamaru Srzentić da prihvati naše predloge i što prije zakaže javnu raspravu, kako bi ovaj zakon po hitnom postupku bio usklađen sa međunarodnim standardima“, kaže se u saopštenju autora nacrta.

Oni podsjećaju da su Evropska komisija i brojne međunarodne institucije više puta ukazivale da je neophodno izmjeniti taj Zakon, posebno potencirajući značaj pristupa informacijama koje mogu ukazati na korupciju i nezakonit rad institucija.

Predloženim nacrtom se, kako su pojasnili, ukidaju brojne zakonske odredbe koje je uvela prethodna vlast kako bi na hiljade dokumenata od javnog značaja proglasila državnim ili poslovnim tajnama.

U nacrtu su predložene nove, preciznije definicije pojmova informacija i testa štetnosti i javnog interesa, usklađene sa međunarodnim standardima, i preciznije propisani uslovi pod kojima se podaci mogu proglasiti tajnom.

Predviđeno je da institucije i drugi obveznici zakona na svojim sajtovima objavljuju mnogo više podataka, pogotovo o potrošnji njihovih budžeta.

Ojačane su nadležnosti drugostepenog organa da kontroliše istinitost navoda institucija da ne posjeduju tražene podatke, kao i da obezbijedi izvršenje odluka.

„Iz nove Vlade su više puta poručili da će njihov rad biti transparentan, zato očekujemo da će biti spremni da u najkraćem mogućem roku predlože izmjene ovog zakona kao jasnu poruku raskida sa dosadašnjom praksom sakrivanja informacija od javnog interesa“, zaključuje se u saopštenju.

PODGORICA, 04.12.2020. –  Na Vladinom internet sajtu 21. marta objavljeni su spiskovi lica kojima je izdato rješenje o obaveznoj samoizolaciji u trajanju od 14 dana. Spiskovi su sadržali imena i prezimena građana i adresu prebivališta. “Neka svako zna ko ga od komšija i sugrađana dovodi u opasnost”, navedeno je, pored ostalog, u tviter objavi Vlade uz najavu da počinju sa javnim objavljivanjem imena onih koji krše mjere samoizolacije. Prvi spisak je sadržao 1.022 imena.

Ljutiti i prijeteći ton pratila je i objava Vlade da za ovaj čin imaju saglasnost Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama.

I prije ove odluke, Vijesti pišu o tome kako spisak lica u samoizolaciji sa matičnim brojevima kruži društvenim mrežama i internet sredstvima komunikacije. Iz Vlade su priznali da je veliki broj građana u posjedu spiska sa matičnim brojevima, te da su objavljivali skrinšotove iz njega na društvenim mrežama, ali da za “grešku” nijesu oni krivi. Pozvali su institucije da reaguju i ispitaju slučaj.

Dva dana nakon sporne odluke Vlade, 23. marta,  Građanska alijansa podnosi Ustavnom sudu inicijativu za ocjenu ustavnosti i zakonitosti odluke Vlade da se saopšte imena osoba koje su u izolaciji.

Na brojne negativne reakcije nevladinih organizacija i pojedinaca, premijer Duško Marković odgovara da su procijenili da je “pravo na zdravlje i život iznad prava na bezuslovnu zaštitu ličnih podataka”. Dijeleći premijerevo mišljenje u Pobjedi se,  24. marta, na četiri strane štampa spisak preko hiljadu imena i prezimena osoba u samoizolaciji, sa njihovim adresama i kućnim brojevima, sve uredno razvrstano po opštinama.

Inicijativu preuzimaju i revnosni pojedinci vični novim tehnologijama pa je iste nedjelje kada su Vlada i Nacionalno koordinaciono tijelo (NKT) objavili svoj spisak, kreiran i veb sajt na kojem autor, koristeći te podatke, “pomaže” građanima da vide koliko su udaljeni od onih u samoizolaciji.

“Cilj ove aplikacije je prevencija i uvid u novonastalu epidemiju. Udaljenost nije 100 odsto tačna i zavisi od vašeg uređaja i adresa koje uzimamo sa Vladinog sajta”, piše na stranici, čija je internet adresa registrovana 22. marta, dan pošto je Vlada donijela odluku o objavljivanju spiskova. Stranica, kao i javni spiskovi Vlade, sadrži imena i prezimena, adrese i datume kada su tim licima propisane mjere samoizolacije”, pisale su  Vijesti krajem marta.

U julu je Zaštitnik za ljudska prava i slobode Siniša Bjeković zatražio je od Ministarstva javne uprave (MJU) detaljnu istragu u slučaju internet stranice crnagorakorona.com/home radi sprečavanja neosnovanog miješanja u lične podatke pojedinaca.

Zanimljivo je da je na istu ideju došla i Vlada: “Resor Suzane Pribilović tražio je od Savjeta AZLP mišljenje da li ima smetnji da se prilikom izrade aplikacije koriste podaci građana ime i prezime, adresa samoizolacije, datum početka samoizolacije, broj telefona, email adresa, koji bi se obrađivali na serverima van Crne Gore u nekoj od zemalja članica Evropske unije”, saznale su Vijesti u oktobru uz obrazloženje iz Vlade da je u pitanju bila samo ideja “koja se razmatrala u prvom talasu koronavirusa, a od koje se odustalo”.

Bodrenje Vlade da se javno žigošu komšije i “neodgovorni” urodilo je plodom kod nekih, pa su tako Dnevne novine, 28. marta, objavile članak u kome obavještavaju javnost da “Marina Medojević, supruga jednog od lidera DF-a Nebojše Medojevića i predsjednica NVO Banka hrane, krši uredbu Vlade Crne Gore i, ne samo da izlazi iz svog stana već i daje izjave medijima, iako bi trebalo da u periodu od 17. do 31. marta bude u samoizolaciji”. Objasnili su da su ovu informaciju Dnevnim novinama dojavili čitaoci: “a kao dokaz tačnosti moguće je pogledati prilog TV Vijesti o siromaštvu u Crnoj Gori koji je emitovan 19. marta”.

Početkom aprila Pobjeda je kao skandaloznu prenijela informaciju da je na mnogo telefonskih brojeva proslijeđen spisak sa podacima više od 60 osoba koje su oboljele od korona virusa. “Prema prvim nalazima, spisak nije procurio iz bezbjednosnih službi niti je hakovan sistem komunikacije”, piše Pobjeda uz objašnjenje da je Vlada najoštrije osudila ovaj čin.

NKT i Vlada početkom maja naprasno prestaju sa objavljivanjem spiska oboljelih. Precizni podaci koliko se osoba našlo na spisku od 21. marta kada je Vlada objavila prva imena do 7. maja, kada je ga je povukla sa zvaničnog sajta, ne postoje. Spisak je ažuriran na dnevnom nivou. A prema podacima Zdravstveno-sanitarne inspekcije samo u periodu od 15. marta do 24. aprila više od 10.000 lica je dobilo rješenje o obaveznoj samoizolaciji ili karantinu.

Ustavni sud je 23. jula, odlučio pozitivno na inicijativu civilnog sektora i donio odluku kojom se i zvanično ukida odluka o objavljivanju spiskova lica u samoizolaciji. Ustavni sud je postupak za ocjenu ustavnosti odluke NKT, na inicijativu NVO Građanska alijansa, pokrenuo na sjednici 29. maja. Sudija izvjestilac je mišljenja da je objavljivanjem ličnih podataka o osobama u samoizolaciji stvorena pretpostavka za njihovu stigmatizaciju, kao i da njihove podatke može koristiti neograničen broj građana. Takođe to je moglo odvratiti one kojima je bila potrebna medicinska pomoć da traže pomoć.

I nakon odluke Ustavnog suda nastavlja se različito izvještavanje medija. Tako Pobjeda integralno prenosi obrazloženje predsjednika Savjeta Agencije za zaštitu ličnih podataka Sretena Radonjića u kome on tvrdi da zahtjev NKT-a o objavljivanju imena ljudi u samoizolaciji nije u suprotnosti sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti, te da je pozitivno mišljenje bilo utemeljeno na odredbama međunarodnog prava i domaćeg zakonodavstva, dok Dan piše da Radonjić kontrira Ustavnom sudu.

Dan je pisao krajem avgusta da ni nakon mjesec dana nijesu dobili odgovore od Vlade –  koliko imena su objavili, te da li će sankcionisati one koji su predložili i usvojili odluku da se objave spiskovi, kakve sankcije se mogu očekivati zbog kršenja Ustava, te ko će biti sankcionisan?

Skandal oko objavljivanja spiskova dobiće epilog na sudu. Zbog objavljivanja spiska osoba kojima je bila određena mjera samoizolacije i dijela spiska zaraženih virusom korona, oko 250 oštećenih najavilo je tužbu protiv Vlade i države.

*Tekst je nastao u okviru programa Union to union 2020, koji finansira Međunarodna federacija novinara.

PODGORICA, 01.12.2020. – Obuka „Zaštita novinara/ki – Standardi Savjeta Evrope, sudska praksa Evropskog suda za ljudska prava i iskustvo evropskih zemalja“, u organizaciji Sindikata medija Crne Gore i Programske kancelarije Savjeta Evrope u Crnoj Gori, održana je 26. i 27. novembra u Podgorici.

Obuka je okupila oko 15 učesnika i učesnica, među kojima dominantno članove Komisije za praćenje istraga napada na novinare/ke i novinare i novinarke koji će stečeno znanje moći da primijene u praksi.

Lokalni ekspert, advokat Dalibor Tomović, učesnicima/cama je predstavio zakonodavni okvir u oblasti zaštite novinarskih izvora, dok je konsultant Savjeta Evrope Džonatan Prajs, govorio o standardima Savjeta Evrope u oblasti zaštite novinara/ki. Tomović je uz studiju slučaja pokazao i primjere (ne)efikasnosti istraga napada na novinare/ke i/ili medije.

Džonatan Prajs je ukazao na relevatnu sudsku praksu Evropskog suda za ljudska prava, dok je konsultant Savjeta Evrope Mark Gruber predstavio značajna iskustva evropskih zemalja u oblasti profesionalnih rizika i zaštite novinara/ki.

Posebno interesovanje učesnika i učesnica vladalo je za standarde u pogledu ograničavanja zaštite novinarskih izvora, iskustvo drugih zemalja u vezi pritvaranja novinara/ki zbog lažnih vijesti, a ekperti su posebno naglasili ranjivost novinarki kada je riječ o online uznemiravanju.

Ova obuka je prva u nizu koju Sindikat medija Crne Gore, u saradnji sa Programskom kancelarijom Savjeta Evrope u Crnoj Gori, sprovodi u okviru programa JUFREX 2.

PODGORICA, 30.11.2020. – Sindikat medija Crne Gore (SMCG) objavio je, peto po redu, istraživanje Indikatori nivoa medijskih sloboda i bezbjednosti novinara za 2019. godinu. Identično istraživanje je rađeno tokom 2019. godine u Crnoj Gori, Srbiji, Bosni i Hercegovini, Kosovu i Sjevernoj Makedoniji ali je zbog problema izazvanih pojavom korona virusa njegovo predstavljane bilo odloženo. Autorke istraživanja su Marijana Camović Veličković i Bojana Laković Konatar i to u okviru regionalnog projekta Safejournalist.net koje je finansirala Evropska fondacija za demokratiju (European Endowment for Democracy).

Iz tri cjeline kojima se bavi istraživanje – zakonodavni okvir, uslovi rada u redakcijama i bezbjednost novinara/ki proizišle su preporuke koje se odnose na neophodnost usvajanja medijskih zakona tako da se u najvećoj mogućoj mjeri uvaže predlozi i sugestije SMCG, medijskih asocijacija i nevladinih organizacija kako bi se obezbijedilo jačanje novinarske nezavisnosti unutar redakcija i tako pokušalo uticati na smanjenje cenzure i samocenzure, jačanje novinarske i finansijske nezavisnosti javnih servisa, naročito lokalnih, i  povećanje transparentnosti oglašavanja iz javnih fondova.

„Potrebno je jasno zakonski obavezati sve medije da se registruju pred nadležnim organima. Država treba da odustane od predloženih izmjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama kako ne bi dodatno otežavala novinarima posao koji je u javnom interesu. Najavljena pomoć države privatnim medijima preko Fonda za medijski pluralizam, treba da bude bazirana na jasnim i mjerljivim kriterijuma i da bude uslovljena time da dio te pomoći osjete i zaposleni u medijima kroz poboljšanje njihovog ekonomskog položaja jer će oni biti ti koji će proizvoditi medijske sadržaje, za koje će njihovi mediji dobijati novac iz ovog Fonda“, dio je preporuka iz istraživanja koje možete pročitati i preuzeti ovdje.

Istaknuta je neophodnost borba protiv cenzure i samocenzure što treba da bude obaveza svakog novinara, u mjeri mogućeg, jer ove pojave veoma loše utiču na položaj novinara i ukupan medijski ambijent. Stoga je, kako je navedeno, potrebno i formalno odvojiti novinarske redakcije od marketinških službi u medijima i boriti se protiv snažnog uticaja velikih oglašivača i vlasnika.

„Zbog nerješavanja slučajeva napada na novinare, potrebno je konačno utvrditi pojedinačnu odgovornost policajaca i tužilaca koji su bili uključeni u istrage. Slučajevi u kojima je zabilježen neki napredak moraju do kraja biti procesuirani. Posebno je potrebno utvrditi nalogodavce i motive napada. Novinarske asocijacije (sindikati i udruženja) treba da insistiraju na svim ovim predlozima jer se samo na taj način može uticati na popravljanje medijskog ambijenta u Crnoj Gori. Čak iako bi svi ovi predlozi bili usvojeni, primjena će biti veliki izazov pa to ne može biti garancija da će se stanje zaista i popraviti“, navodi se u istraživanju.

Autorke su napravile presjek stanja po oblastima vezanim za medije i osim medijskim i srodnim zakonima koji utiču na ambijent i slobodu rada novinara/ki, objavile su i više svjedočenja koleginica i kolega iz redakcija, a koji su im bili sagovornici i sagovornice u okviru fokus grupa.

„Položaj zaposlenih novinara se nije bitnije mijenjao ni 2019. godine i oni se srijeću sa istim problemima kao i ranije: lako ostaju bez posla, rade tokom praznika i prekovremno i to im se ne plaća, cenzurisani su i skloni samocenzuri. Oni koji se usude da pišu tekstove o glavnim oglašivačima bivaju kažnjeni i otpušteni, što dodatno povećava samocenzuru i o tome neki novinari otvoreno svjedoče. Posebnih pravila za rad u privatnim/komercijalnim medijima nema, dok u Javnom servisu postoje pravilnici ali se ne poštuju, tj. novinarima nije omogućen rad bez pritiska i cenzure što potvrđuje i nekoliko slučajeva koji su dospjeli u javnost“, navodi se u istraživanju.

Postoji ograničen broj podataka i istraživanja koji se odnose na žene u novinarstvu i njihov položaj. Iz njih se može zaključiti da su žene u medijima diskriminisane po više osnova, iako se povećao njihov broj na vodećim položajima. Novinarke tvrde da nisu plaćene koliko njihove muške kolege na istim pozicijama, da su diskriminisane zbog materinstva i da im je teško da se vrate na položaj na koji su bile prije odsustva zbog porođaja, a ima slučajeva i seksualnog uznemiravanja.

Kada je u pitanju bezbjednost, statistika Uprave policije pokazuje porast broja slučajeva napada na novinare i prema tim podacima u 2019. ih je bilo 11, a nekoliko godina prije toga taj broj je jednocifren. Iako nije bilo težih napada na novinare i imovinu medija, zabilježene su prijetnje preko društvenih mreža ali i fizički napadi. Prethodni slučajevi napada ostaju i dalje nerješeni i pokušaji policije i tužilaštva da se tu nešto promijeni nijesu dovoljno efikasni i ne daju rezultate.

PLJEVLJA, 29.11.2020. – Novinar Lokalnog javnog emitera Radio televizije Pljevlja (RTVPV) Milivoje Irić uputio je inicijativu predjsedniku Skupštine opštine Dragiši Sokiću, kojom traži hitno razrješenje Savjeta te medijske kuće zbog propusta u radu i kršenja pravilnika o medijskom predstavljaju političkih partija, tokom predizborne kampanje za parlamentarne izbore održane 30. avgusta.

Osnivač Lokalnog javnog emitera RTVPV je Skupština opštine Pljevlja. Irić je dan nakon parlamentarnih izbora uputio Komisiji za žalbe i predstavke prigovor na rad direktora Dejana Miličića i v.d. glavnog i odgovornog urednika Mila Džakovića zbog više prekršaja zakona i pravila za predstavljanje učesnika na parlamentarnim izborima.

Irić tvrdi da je tokom predizborne kampanje RTV Pljevlja emitovala besplatno četiri emisije “Aktuelno”, u kojima su gostovali visoki funkcioneri DPS-a, čime su u neravnopravan položaj stavljeni ostali učesnici izbora.

Navodi da je 20. avgusta emitovana emisija ‘Aktuelno’, čiji je gost bio predsjednik DPS-a Milo Đukanović. Dan ranije gostovao je kandidat za poslanika DPS-a Vlastimir Golubović, predsjednik Privredne komore. Dva dana pred izbore u ovoj emisiji gostovao je predsjednik Opštine Igor Golubović (DPS), a ministar odbrane i kandidat za poslanika DPS-a Predrag Bošković u toj emisiji je gostovao 14. avgusta.

U odgovoru na prigovor Irića Komisija za predstavke i žalbe konstatovala je da u emisiji “Aktuelno” emitovanoj 20, 28, i 19. avgusta nije prekršen član 5. Pravilnika o praćenju medijske kampanje koji je usvojio Savjet RTPV.

“U pomenutim emisijama nije bilo političkog marketinga, već su gosti govorili o aktuelnim temama vezano za njihovu sferu djelovanja. Ono što konstatujemo kod emisije ‘Aktuelno’ emitovane 14. avgusta jesu upućene političke poruke gledaocima koje su u malom procentu mogle imati uticaj na glasače.

Napominjemo da su poruke upućene u drugom djelu emisije nekih 10 minuta direktnog političkog obraćanja”, navodi se u odgovoru Komisije, koji je dostavljen Savjetu.

U toj emisiji gost je bio Predrag Bošković.

Predsjednik Savjeta RTV Pljevlja Milorad Joknić “Vijestima” je kazao da je bilo određenih odstupanja, ali nisu bila u obimu koji bi zahtijevao neke sankcije. “Savjet je konstatovao da nije bilo značajnijih odstupanja od utvrđenih pravila, iako su evidentirane neke slabosti, na šta je ukazala i Agencija za elektronske medije. Nakon objašnjenja koje je dao direktor i urednik ocijenjeno je da nema elemenata za sankcionisanje uočenih propusta”, kazao je Joknić. Član Savjeta Vaso Knežević smatrao je da u predizbornom tajmingu nije trebalo raditi intervjue sa ličnostima koje direktno učestvuju u izbornom procesu, kroz svoj javni angažman jer su u tom slučaju moguće zloupotrebe medijskog prostora.

“Smatram da prekršaj postoji, ali nisam za bilo kakvu sankciju i utvrđivanje činjenica da bi se znalo ko je kriv, ali smatram da treba evidentirati prekršaj da se ne bi ponovio”, naveden je Kneževićev stav u zapisniku. Direktor i glavni urednik RTV Pljevlja Dejan Miličić i Milo Džaković “Vijestima” su saopštili da su sve što su imali da kažu o tome rekli u odgovoru dostavljenom Savjetu.

U odgovoru Miličić je naveo da intervjui predsjednika Opštine Igora Golubovića i predsjednika Privredne komore Vlastimira Golubovića nisu imali političku konotaciju, te da su opravdano uvršteni u emisiju “Aktuelno”.

“Što se tiče intervjua sa predsjednikom Milom Đukanovićem, koji sam, takođe vodio, u dijelu u kojem govori o predstojećim izborima preovlađuje tolerantan ton, kada govori o političkoj konkurenciji…”, naveo je Miličić citirajući Đukanovićeve riječi izgovorene u spornoj emisiji

“Poželjno bi bilo da crnogorska politička scena bude konkurentnija… bio bih vrlo srećan kada bih sa strane naše konkurencije čuo dvije prostoproširene rečenice koje bi glasile: Prihvatamo ono što je demokratski izražena volja građana Crne Gore na referendumu 21. maja 2006. godine i za nas je nezavisnost Crne Gore neupitna. I druga: prihvatamo ono što je usvojeno u svim ključnim dokumentima od obnove nezavisnosti do danas, da je put razvoja Crne Gore – put evropske i evroatlantske integracije. Treća rečenica može da bude koja hoće”… Objektivnost i racionalna tolerantnost ovih stavova su argumenti da intervju sa predsjednikom Đukanovićem bude emitovan u emisiji ‘Aktuelno’“, naveo je Miličić u odgovoru Savjetu.

Kazao je da je programska šema i odluka kada će se nešto emitovati u nadležnosti glavnog urednika i urednika dana i da o tome direktor i ne odlučuje.

U odgovoru savjetu Džaković naveo je da nema nikakvu ličnu odgovornost za stvari koje je prigovorio Irić.

“Organizacija rada RTV Pljevlja zasniva se na principu DESK-a. Urednici dana obavještavaju glavnog urednika o eventualnim problemima, propustima i promjenama tokom radnog dana. Odgovorno tvrdim da me niko nije obavijestio o bilo kakvoj nepravilnosti”, rekao je Džaković.

Irić navodi da se iz zapisnika ne može jasno zaključiti da su članovi Savjeta, odlučivali ili glasali o nečemu.

“Jasno se vidi da je Savjet potpuno ignorisao dio navoda Komisije za žalbe i predstavke. Ignorisanje ovih navoda bez obrazloženja može biti dokaz nestručnosti ili političke obojenosti Savjeta. Svejedno šta je, dovoljno je za razrješenje Savjeta”, naveo je Irić u dopisu upućenom predsjedniku Skupštine opštine.

Ističe i da je jedna od obaveza savjeta da imenuje i razrješava Komisiju za žalbe i predstavke gledalaca i slušalaca.

“Iz dokumentacije se vidi da Savjet nije u skladu sa zakonskim rokovima ispoštovao svoje obaveze i da su se stekli uslovi za njegovo razrješenje. Na sajtu Radio televizija Pljevlja je objavljena Odluka prema kojoj je Komisija formirana 5. 10. 2020. Nije jasno zašto Savjet nije ažurno radio svoj posao i na vrijeme formirao Komisiju koja je obavezna po Statutu. Iz dokumenta se ne vidi kada je prethodna Komisija formirana (ako je uopšte formirana).

Članovi Komisije su jedna novinarka, koja odnedavno radi, a druga dva člana su administrativna i pomoćna radnica, iako u ovoj firmi postoje fakultetski obrazovani novinari sa dugogodišnjim novinarskim iskustvom”, tvrdi Irić.

PODGORICA, 22.11.2020. – Osnovni sud u Nikšiću dobio je odluku da uprava podgoričke televizije Nova M, nije nezakonito najprije pokrenula postupak, a potom i otpustila sportskog novinara Igora Ćulafića. 

Incident se dogodio 2018. godine, pred fudbalski meč Crna Gora – Litvanija, kada je, prema mišljenju uprave, Ćulafič počinio povredu radne discipline tako što je u glavnoj informativnoj emisiji najavio da će on komentarisati utakmicu, iako je, navodno uprava prije toga obavijestila javnost da će angažovati komentatora druge medijske kuće.

Advokat Ćulafića, Dragan Marković navodi da tokom postupka, sudija Osnovnog suda u Nikšiću nije cijenio sve dokaze na pravilan način.

On u žalbi na takvu odluku, kaže da novinar nije bio obaviješten od strane uprave da on neće, kao jedini zaposleni u sportskoj redakciji komentarisati utakmicu, već da je vjerovao da će to biti njegova radna obaveza.

Podgorička televizija, takođe, nije ni mogla da vodi disciplinski postupak, jer za to nije propisala pravila i organ nadležan za vođenje takvog postupka. Dalje, sud zanemaruje da tokom postupka pred poslodavcem nije navedeno koji je to nalog nadređenog novinar odbio da izvrši, što mu se takođe stavlja na teret.

“Prvostepeni sud bio je u obavezi da primijeni Odluku Ustavnog suda od 27.02.2020. godine kojom je ukinut Pravilnik o radu zaposlenih kod tuženog. Naime, prvostepeni sud ne može donijeti svoju odluku a da pri tom zanemari Odluku Ustavnog suda budući da se Pravilnik o radu zaposlenih proglašava neustavnim, a pogotovo što je postupak pred prvostepenim sudom u toku, niti može zasnivati svoju odluku na neustavnom aktu”, navodi se u žalbi.

Takođe, advokat Ćulafića navodi da je tuženi Odlukom o okončanju disciplinskog postupka utvrdio da je tužilac odgovoran za znatno veći broj povreda radnih obaveza nego što je to navedeno u Odluci o pokretanju postupka.

“Samim tim, tužilac nije mogao da pripremi adekvatnu odbranu u tom postupku, jer nije ni znao za koje je sve povrede pokrenut postupak i šta mu se sve stavlja na teret”, navodi se u žalbi.

Opštim kolektivnim ugovorom precizirano je da Odluka o pokretanju postupka mora da sadrži “opis i vremenski okvir povrede radne obaveze”, što, prema odbrani Ćulafića, nije bio slučaj.  Ćulafića dalje tužilac nije pitao da li je član sindikalne organizacije, te nije u postupak uključio sindikat, što je bio u obavezi.

Žalba na odluku Osnovnog suda u Nikšiću uložena je Višem sudu u Podgorici.