Do ta nis këtë artikull me një pyetje të thjeshtë: Sa ambicioze duhet të jesh që të kesh mundësi të ndjekësh ëndrrën tënde si grua në Kosovë, sidomos kur ëndrra jote në popull, konsiderohet si profesion “i vështirë” e “për burra”? Përgjigja është: Shumë! Por, jo vetëm kaq. Përveç ambicies, që i duhet secilit që dëshiron të ndjekë ëndrrën e tij, duhet edhe forcë për t’u bërë ballë paragjykimeve, padrejtësive, e një “thesi” të mbushur me sfida të cilat duhet t’i kalosh si një kalorës pengesat në fushëbetejë.

Në Kosovë ekzistojnë disa ligje, të cilat rregullojnë dhe promovojnë barazinë gjinore në vend, përfshirë Ligjin për Barazi Gjinore, Ligjin për Familjen dhe Ligjin për Mbrojtje nga Dhuna në Familje. Por, sa e kanë pasur të vështirë gratë në Kosovë, përgjatë periudhave të ndryshme kohore, për të zhvilluar profesionin e tyre të gazetarisë dhe a janë ndjerë ndonjëherë të penalizuara nga buxhetimi jo i përgjegjshëm gjinor, do ta kuptojmë mes rreshtash.

Sebiha Ramaxhiku, gazetare, e cila kishte filluar punën qysh si studente e vitit të parë në gazetari e diplomaci në RTP, si bashkëpunëtore e jashtme në vitin 1976, tregon se si për fat të saj, e kishte gëzuar përkrahjen e familjes për zgjedhjen e bërë, mirëpo për ato vajza e gra që nuk e kishin të njëjtin fat, vështirësitë kanë qenë të dyfishta.

“Për tërë këtë përvojë, vështirësitë më të mëdha kanë qenë mënyra se si kanë funksionu mediet, në veçanti në kohën e paraluftës meqë ka pasë një censurë ndryshe, ndërsa sa i përket pengesave të tjera kanë qenë problemet që të përcjellin në medie si një punë stresuese e dinamike, për gratë mbeten edhe obligimet familjare, kur ato bëhen me fëmijë dhe duhet të gjesh një mjedis që të mos e humbësh karrierën, por mos ta lësh anash edhe përkujdesjen ndaj fëmijëve”, shprehet ajo.

Por, sa i përket asaj se a ka hasur ndonjëherë në diskriminim në pagë për shkak të gjinisë, qoftë nga përvoja personale apo nga përvojat e njerëzve rreth saj që janë në medie, ajo tha se me gjendjen e medieve tani, kur kemi edhe shumë medie private, ndodhë shpesh që përcaktimi i pagës të bëhet nga ajo se sa i pëlqen dikujt.

“Kam dëshirë që ta tejkalojmë këtë problem, jo vetëm për gratë, por për të gjithë të punësuarit, meqë gjatë vlerësimit për pagë unë nuk shoh që ka kritere të përcaktuara, përfshirë: arsimimin, përvojën, përgjegjësinë e punës etj., në bazë të të cilave pastaj përcaktohet paga”, tha Ramaxhiku.

Edhe Dafina Demaku, me profesion gazetare e cila tani është redaktore në një media online, tregon se në vendin e punës së saj, secili paguhet për punën që bën, pa marrë parasysh gjinisë. Ndërsa, disa prej vështirësive përgjatë karrierës së saj si gazetare, edhe për të mbeten detyrat prindërore, por edhe pamundësia për të ndjekur vetëm një sektor si gazetare.

“Unë jam nënë e dy fëmijëve dhe të dy fëmijët i kam lindur derisa kam qenë duke e zhvilluar profesionin tim. Personalisht ia kam dalë, por mendoj se është mjaft e vështirë sidomos në rrethanat në të cilat është Kosova, sa i përket mundësive që të ofrojnë kopshtet/çerdhet, kushteve (në përgjithësi) ekonomike në vendin tonë, etj”, tregon ajo.

Demaku vlerëson se puna e grave në medie është për t’u admiruar, për energjinë dhe përkushtimin që kanë ato, gjithmonë duke u nisur nga përvoja e saj si redaktore në mediumin ku punon tash e 5 vite.

“Kam vërejtur që vajzat dhe gratë kanë një energji të jashtëzakonshme në profesionin e gazetarisë. Ndoshta, duke qenë një profesion që kërkon shumë detaje dhe ekskluzivisht detaje, unë kam vërejtur se gratë janë ato që e bëjnë me përkushtim këtë punë. Nuk dua të duket qesharake e as mohuese e punës së gjinisë tjetër, por nga përvoja 5-vjeçare në mediumin ku punoj dhe ku zakonisht e kemi organizuar punën me vajzat dhe gratë që janë gazetare këtu, kam vërejtur se suksesi jonë është varur shpeshherë edhe nga përkushtimi i vajzave dhe grave këtu. Prandaj, konsideroj se grave duhet t’u jepet edhe më shumë mundësia për lidership në këtë profesion”, tha Demaku.

Ndonëse në industrinë e medies, disa nga gratë e intervistuara shprehen se nuk kanë hasur në diskriminim të pagave në bazë të gjinisë, në Kosovë mbetet një problem i theksuar punësimi dhe përfaqësimi i grave nëpër institucione e pozita drejtuese.

Në raportin e publikuar për vitin 2019 nga Instituti GAP mbi punësimin dhe përfaqësimin e grave në Kosovë, i cili paraqet statistikisht pozitën e gruas në punësim, arsim dhe mirëqenie sociale, pasqyrohet se shkalla e punësimit të grave sidomos në pozita të larta, mbetet shumë i ulët në krahasim me burrat.

“Përveç në pozita drejtuese, në përgjithësi, shkalla e grave të punësuara mbetet më e ulët se e burrave. Përderisa, shkalla e papunësisë tek burrat, më 2019, ishte 22.8% apo 6.3 pp më e ulët se në vitin 2018, shkalla e papunësisë tek gratë ishte 32.7% apo 2.1 pp më e lartë se në vitin 2018. Pra, përderisa papunësia tek burrat ka shënuar rënie, tek gratë ka ndodhur e kundërta”, shkruhet në raport.

Në Agjencinë e Punësimit në vitin 2019, numri i burrave punëkërkues ishte 52,343 kurse i grave 43,547, ndërsa 6,700 e grave punëkërkuese të regjistruara i kishin të përfunduara studimet bachelor, një numër më i lartë sesa i burrave punëkërkues me të njëjtin profil, sipas raportit.

Nëse flasim për vetëdijesimin e njerëzve nëse diskriminimi në vende të punës për shkak të gjinisë është i paligjshëm ose jo, një publikim nga Rrjeti i Grave të Kosovës, tregon se 85% e të anketuarve pajtohen se diskriminimi në baza gjinore në vende të punës është i paligjshëm. Pra, pjesa më e madhe e të anketuarve e dinin se kjo çështje rregullohet me kuadrin ligjor të Kosovës.

Mesazhi i gazetareve Sebiha Ramaxhiku dhe Dafina Demaku, është i thjeshtë e i qartë: “Vazhdoni me angazhimin për përmbushjen e misionit të profesionit të shenjtë të gazetarisë, sepse vendi ynë, Kosova ka nevojë për energjinë dhe fuqinë e grave.”

Sipas një udhëzuesi praktik rreth Buxhetimit të Përgjegjshëm Gjinor nga Rrjeti i Grave të Kosovës, përfitimet në përdorimin e BPGJ-së janë si vijon:

1. Mënyra se si alokohen shpenzimet publike, mund të kontribuojë në zvogëlimin e pabarazive gjinore brenda një shoqërie.

2. Zbatimi i suksesshëm i qasjes së BPGJ-së në kuadër të buxhetit qeveritar mund të rrisë efektivitetin e ndarjes së mjeteve.

3. Përmirësimi i efikasitetit dhe i efektivitetit të shpenzimeve mund t’ia mundësojë qeverisë të ndajë fonde të mjaftueshme për realizimin e roleve dhe të përgjegjësive të cilat i ka aktualisht.

4. Zyrtarët për buxhet, departamentet buxhetore, dhe institucionet në nivel komunal dhe qendror mund ta shfrytëzojnë BPGJ-në për të komunikuar dhe arsyetuar më mirë nevojat e departamenteve të tyre te institucionet dhe palët e tjera, duke përfshirë Ministrinë e Financave.

5. Hulumtimet ndërkombëtare tregojnë se barazia më e madhe mes burrave dhe grave çon në rritje dhe prosperitet ekonomik.

Në këtë udhërrëfyes përmendet si ide për promovimin e BPGJ-së edhe organizimi i dëgjimeve publike, si një mënyrë e dobishme për të njoftuar dhe vetëdijesuar më mirë njerëzit rreth rëndësisë për Buxhetimin e Përgjegjshëm Gjinor.

Autore: Agnesa Sejdiu

BPGj-ja si obligim ligjor

Buxhetim i Përgjegjshëm Gjinor do të thotë planifikim dhe buxhetim më i mirë për gra dhe burra. Ky term i përdorur shpesh së fundmi, nuk nënkupton që patjetër të rriten fondet, por mund të rezultojë në përdorim më efikas të fondeve ekzistuese, që i kontribuojnë barazisë gjinore.

“Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor nuk është qëllim në vetvete. Është vetëm një veprim institucional përmes së cilit zvogëlohen pabarazitë gjinore. Implementimi i duhur i BPGJ-së është esencial për arritjen e barazisë gjinore sepse sigurohet që nevojat e të gjitha grave, vajzave, djemve, dhe burrave nga prapavija të ndryshme mbulohen nga buxheti shtetëror”—thotë njohësja e çështjeve gjinore, Donjeta Morina.

Ndërkohë, Dea Pallaska O’Shaughnessy, Bashkëpunëtore e Programit për Popullsi dhe Zhvillim, Fondi për Popullsi i Kombeve të Bashkuara, UNFPA – Zyra në Kosovë, thotë se puna me BPGJ (Buxhetimin e Përgjegjshëm Gjinor) shqyrton paragjykimet që mund të krijohen sepse një person është burrë ose grua, por në të njëjtën kohë konsideron disavantazhin e pësuar si rezultat i etnisë, klasës ose statusit të varfërisë, vendndodhjes dhe moshës.

“Ne fokusohemi te buxheti sepse buxheti është mjeti politik më i rëndësishëm i qeverisë, kjo për arsye se pa buxhet, respektivisht pa mjete financiare qeveria nuk mund ta zbatojë suksesshëm asnjë politikë. Prandaj, qeveria mund të ketë politikë shumë të mirë për shëndetin riprodhues, për dhunën mbi baza gjinore, për arsimin e vajzave apo për fuqizimin ekonomik të grave, mirëpo nëse nuk alokon mjete financiare të mjaftueshme për ta zbatuar atë, politika nuk do të ketë më shumë vlerë se sa vetë letra në të cilën ajoështë shkruar”- shton Pallaska O’Shaughnessy.

Me angazhimin e fuqishëm të Rrjetit të Grave të Kosovës, Agjencisë për Barazi Gjinore dhe partnerëve të tjerë zhvillimorë, nga viti 2014, Qarkoret Buxhetore me udhëzimet për planifikim buxhetor për komunat dhe ministritë që publikohen nga Ministria e Financave përfshijnë edhe udhëzimet për BPGj (Buxhetim të Përgjegjshëm Gjinor), duke e bërë kështu BPGj-në obligim ligjor për të gjitha institucionet në Kosovë nga viti 2015.

Liridona Sijarina nga Qendra Kosovare për Studime Gijinore, e sheh Buxhetimin e Përgjegjshëm Gjinor si krucial për arritjen e drejtësisë gjinore për gratë, të cilat sipas saj, për shkak të politikave “neutrale” gjinore dhe dhunës sistematike, janë në pozitë të pafavorshme në të gjitha sferat.

BPGj-ja në institucionet kosovare

Dea Pallaska O’Shaughnessy, Bashkëpunëtore e Programit për Popullsi dhe Zhvillim, Fondi për Popullsi i Kombeve të Bashkuara, UNFPA – Zyra në Kosovë, thotë se nuk mund të pretendojmë se BPGJ është institucionalizuar tërësisht, sidomos duke marrë parasysh kapacitet e kufizuara brenda institucioneve për të zbatuar BPGJ. Për të adresuar këto mangësi, Rrjeti i Grave të Kosovës ka hartuar udhëzime konkrete për implementimin e BPGJ-së, dhe ka hartuar një kurrikulë trajnimi për BPGJ-në për zyrtarët qeveritarë, me tëcilin vazhdon trajnimi i tyre.

Në përputhje me Ligjin për Barazi Gjinore, qeveria e Kosovës duhet të integrojë aspektin gjinor në planifikimin, implementimin dhe monitorimin e zbatimit të të gjitha ligjeve, strategjive dhe politikave si në nivel qendror, ashtu edhe në nivel lokal, bazuar nga Ligji për Barazi Gjinore (2004).

Nga ana tjetër, Liridona Sijarina nga Qendra Kosovare për Studime Gjinore, thotë se, ndonëse Kosova ka bazë ligjore të konsoliduar që parasheh dhe sanksionon Buxhetim të Përgjegjshëm Gjinor, mungesa e mekanizmave dhe indikatorëve për matje brenda institucioneve publike e bën problematike konstatimin e saktë se deri në çfarë shkalle buxhetimi ka ndjeshmëri gjinore.

Edhe Donjeta Morina, njohëse e çështjeve gjinore, thotë se Kosova ende qëndron shumë larg zbatimit të BPGJ-së.

Derisa BPGj mbetet një koncept i ri në regjion dhe veçanërisht në Kosovë ekzistojnëshumë ide të gabuara që e rrethojnë. Nga Instituti i Kosovës për Administratë Publike, në raportin e tyre theksojnë se këto ide të gabuara shpesh mund të shkaktojnë vështirësi në institucionalizimin e BPGj-së. Ideja më e re e gabuar që e rrethon është ideja (e pasaktë) se BPGj-ja bën përpjekje të ndajë buxhetin në mënyrë të barabartë në mes të burrave dhe grave. Kjo nuk është e saktë sepse qëllimi kryesor i BPGj-së është të kryejë një analizë gjinore që do të dërgojë në një ndarje të barabartë të fondeve publike, theksohet në këtë raport.

Roli i madh medias në promovimin e BPGj-së

Media mund të shërbejë si një promotore e mirë e shumë kauzave, ndër to edhe për Buxhetimin e Përgjegjshëm Gjinor, mirëpo ka ende shumë për të bërë në këtë pjesë.

Gazetarja dhe studiuesja e sociologjisë, Leonora Aliu, thotë se ende ka mangësi në raportimet për çështjet që ndërlidhen me barazinë gjinore, qoftë nga njohuria e koncepteve, qoftë edhe për nga ana e profesionalizmi në raportim.

“Mendoj se në këtë drejtim, duhet më tepër investime edhe nga jashtë Kosovës, përmes trajnimit të gazetarëve dhe duke sjellë praktikat e mira, në bashkëpunim të ngushtë me Asociaionin e Gazetarëve të Kosovës”- rekomandon Aliu.

Aliu shton se ka përshtypjen që kur flitet për buxhet gjinor, ende ekziston një perceptim që po flitet për fond të veçantë dedikuar grave.

“Ky perceptim i gabuar duhet të luftohet pikërisht me analiza dhe raportime e debate analitike, në prime time, e jo siç ndodhshpesh vetëm në programe të mëngjesit apo pasdites që kanë një audiencë tëcaktuar, e jo në masë si ato të mbrëmjes”- thekson ajo.

Kurse, gazetarja Serbeze Haxhiaj, mendon se Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor në Kosovë është larg prej standardeve që duhet të aplikoheshin në vendet që respektojnë barazinë gjinore, dhe si rezultat i kësaj në media kemi një pozitë të dobët te grave.

Gazetarja dhe studiuesja e sociologjisë, Leonora Aliu, e sheh si shumë të rëndësishme që të ketë edhe sa më shumë fushata vetëdijësuese si nga organizatat që avokojnë për barazi, ashtu edhe nga ana e Qeveria dhe Agjencionit për Barazi Gjinore.

Për më tepër, PallaskaO’Shaughnessy , thotë se media mund të kontribuojë në informimin e BPGJ dhe monitorimin e implementimit të buxheteve publike, duke analizuar dukuritë shoqërore nga aspekti gjinor, duke hulumtuar dhe nevojat e grave dhe burrave, vajzave dhe djemve, dhe duke amplifikuar zërin e qytetarëve që janë në disavantazh dhe të shoqërisë civile për të shtuar presionin për planifikimin dhe realizimin e buxheteve me nevojat e qytetarëve në qendër, dhe për të kërkuar llogaridhënie nga institucionet.

Përveç medias, edhe fushatat sensibilizuese i kontribuojnë shumë ngritjes së një kauze të rëndësishme, siç është në këtë rast, Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor.

“Fushatat sensibilizuese rreth BPGJ, të menduara mirë, të përgatitura enkas për audienca të ndryshme dhe të planifikuara mirë në kohë, gjithsesi se mund të shërbejnë për ndërgjegjësimin e qytetarëve dhe politikëbërësve lidhur me BPGJ dhe rëndësinë e tij”- thotë PallaskaO’Shaughnessy.

Të njëjtin mendim ka dhe Liridona Sijarina, e cila thotë se fushatat sensibilizuese gjithsesi se janë të nevojshme, dhe në raport me mediat, ekspertet/ët e BPGj-së duhet të përfshihen çdo herë e më shumë në trajnimet që ofrohen për punëtorët/et medial/e.

Pra, roli i medias është i jashtëzakonshëm në promovimin e Buxhetimit të Përgjegjshëm Gjinor dhe çfarë duhet të bëhet është të vazhdohet puna në dy drejtime. Përmes promovimit, ndikimit të medias dhe fushatave të vazhueshme sensibilizuese të arrihet deri në realizimin e Buxhetimit të Përgjegjshëm Gjinor në të gjitha institucionet.

Autor: Elion Kollçaku

PRISHTINË, 25.03.2021 – Kryetarja e Bordit të Asociacionit të Gazetarëve të Kosovës – AGK, Gentiana Begolli Pustina, gjatë ditës së djeshme ishte pjesë e panelit diskutues në Javën e Gruas, të organizuar nga Instituti Kombëtar Demokratik – NDI.

Dita e tretë e debateve për politika e Javës së Gruas, filloi me fjalën hyrëse nga Nancy Soderberg, Drejtore e Lartë e NDI-së në Kosovë dhe nga kryetarja Begolli Pustina, e cila theksoi se përfaqësimi i drejtë i grave në media është qenësore për barazi gjinore.

“Shumica dërmuese e pozitave menaxheriale në mediet tona udhëhiqen nga burrat gazetarë. Por, nuk është shqetësuese vetëm sa pak janë të përfaqësuara gratë në medie, por edhe si përfaqësohen ato. Barazia gjinore mund të arrihet kur gratë të jenë pjesë e pozitave vendimmarrëse dhe të përfaqësohen drejtë në medie.”

Ajo gjithashtu falënderoi Ambasadoren Soderberg për përkrahjen ndaj Asociacionit të Gazetarëve të Kosovës.

Kjo e fundit ka thënë se kur shoqëritë kanë barazi gjinore, e gjithë shoqëria do të përfitoj.

“Paraqitja e drejtë në medie është jetike për barazi gjinore. Kështu kemi shumë punë para vetës për të pasur barazi në medie dhe kjo është e domosdoshme për të arritur barazinë e gruas edhe në politikë”.

Pjesëmarrës në ditën e tretë të debateve politike në Javën e Gruas, ishin përfaqësues të organizatave, pjesëtarë të shoqërisë civile dhe përfaqësues të komunave.

Debatet mbi politikat në kuadër të Javës së Gruas 2020 mbështeten nga Agjencia Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) në Kosovë dhe Ambasada e Kanadasë në Kosovë dhe Kroaci.

Qyteti Karlskoga në Suedi, në vitin 2012-të konstatoi se gratë rrëzohen në rrugët e papastruara pas reshjeve të borës më shumë se sa burrat.

Karlskoga si një vend që karakterizohet me reshje më intensive të borës, fillimisht pastronte rrugët e transportit të makinave e më pas trotuaret dhe pjesët ku ecin këmbësorët. Në vështrim të parë, kjo nuk tingëllon si një çështje që lidhet me gjininë. Këmbësorët në përgjithësi rrëzohen në borë dhe ngrica.

Të dhënat tregonin një disbilanc gjinor në aksidente dhe përgjigja se pse ndodhte kjo ishte e thjeshtë. Gratë suedeze kishin tendencë të shkojnë nga një vend në tjetrin në këmbë dhe duke çikluar derisa burrat përdornin makinat personale. Numri më i madh i grave që pësonin aksidente vinte nga fakti që trotuaret pastroheshin më vonë se sa rrugët kryesore të transportit.

Kështu, komuna vendosi që të fillojë pastrimin e trotuareve fillimisht, përpara se të vazhdonte me pjesët e tjera të rrugës. U konstatua se një rrugë me borë ishte më e rrezikshme për këmbësorët se sa për shoferët e automjeteve.

Kjo perspektivë gjinore e të bërit politika publike në shërbim të qytetarëve quhet integrim i perspektivës gjinore në politika publike. Kur politikat publike dizajnohen duke i llogaritur nevojat e burrave dhe grave, edhe buxheti planifikohet duke marrë parasysh të dhënat që dalin nga analiza gjinore e situatës.

Ky quhet Buxhetim i Përgjegjshëm Gjinor.

Koncepti është kompleks për të vetmen arsye se shpesh keqkuptohet. Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor,“është strategji që përfshin pabarazitë gjinore në shoqëri. Kjo strategji bën thirrje për integrimin e një perspektive gjinore përmes një qarkoreje buxhetore; në planifikimin, zbatimin, monitorimin dhe vlerësimin e shpenzimeve publike”.

BPGj-ja siç njihet me akronim, përpiqet që të arrijë barazinë gjinore duke e integruar analizën gjinore në mënyrën se si shpenzohen paratë publike. E gjitha kjo ka për qëllim krijimin e një shoqërie më të barabartë.

Ligji për Barazi Gjinore në Kosovë, specifikisht Neni 5, paragrafi 1.5., e përcakton si të domosdoshëm implementimin e Buxhetimit të Përgjegjshëm Gjinor në të gjitha fushat “si një instrument i nevojshëm për të garantuar që parimi i barazisë gjinore të respektohet në mbledhjen, shpërndarjen dhe caktimin e burimeve”.

Nga kjo del se gratë dhe burrat e vajzat e djemtë kanë nevoja të ndryshme dhe shteti e ka obligim që t’i adresojë ato.

“Vetëm duke i njohur këto nevoja, të bazuara në analiza gjinore, qeveria mund të planifikojë në mënyrë efektive dhe mund t’i adresojë ato. Duhet theksuar se Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor nuk kërkon domosdoshmërisht një linjë specifike buxhetore apo fonde shtesë, por vetëm planifikim dhe shpenzim më të mirë të fondeve ekzistuese në mënyrë që t’iu përgjigjen nevojave të të gjithëve”, thotë Nicole Farnsworth, drejtore e programit dhe hulumtuese në Rrjetin e Grupit të Grave të Kosovës.

Vende të zhvilluara demokratike, në përpilimin e politikave publike dhe planifikimet buxhetore e integrojnë analizën gjinore dhe lider në këtë fushë është Suedia. Në anën tjetër, ndonëse i obliguar me ligj, implementimi i kësaj strategjie në Kosovë ka një pamje të paqartë.

Sipas Edi Gusisë, udhëheqëse e Agjencisë për Barazi Gjinore, në Kosovë ka Buxhetim të Përgjegjshëm Bjinor, por kjo shpesh ndodh pavetëdijshëm nga ana e zyrtarëve publik.

“Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor në Kosovë ndodh në mënyrë të fragmentuar, nuk ndodh si një proces i unifikuar nga fillimi deri në fund dhe kjo i ka arsyet e veta. Edhepse korniza ligjore e kërkon dhe e obligon, praktika e planifikimit dhe e implementimit të BPGj-së është një proces goxha i avancuar dhe Kosova në baza ditore mëson dhe e zbaton BPGj-në në mënyrë të drejtpërdrejtë, mirëpo ndodh”, deklaron ajo.

Kjo strategji që është instrument i arritjes së një shoqërie të barabartë nga perspektiva ligjore dhe nevojat e burrave dhe grave varirojnë sipas ekspertes për barazi gjinore, Donjeta Morinës.

“Politik-bërësit parimisht duhet të njohin faktin që përderisa burrat dhe gratë janë të barabartë, për shkak të dallimeve sociale dhe ekonomike, kanë nevoja, prioritete, dhe interesa të veçanta e shpesh të ndryshme. Ata duhet t’i marrin parasysh këto nevoja dhe prioritete të veçanta në secilin hap të draftimit, zbatimit, monitorimit, dhe vlerësimit të buxheteve komunale dhe qendrore”.

Çdo segment i jetës publike për të cilin mund të na bie në mend, mund të planifikohet për sa i përket buxhetimit duke e përllogaritur Buxhetimin e Përgjegjshëm Gjinor.

“Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor mund të zbatohet ngado”, thekson sociologia dhe hulumtuesja Farnsworth, “nga shoqëria civile e deri te sektori privat, të gjithë mund ta bëjnë”, thotë ajo.

Dhe çfarë do të thotë Farnsworth me “mund të zbatohet ngado”?

Ja edhe një tjetër shembull nga Suedia!

Në qytetin Kalmar në jug të shtetit suedez, gjatë natës gratë nuk e përdornin transportin publik për shkak se ndjeheshin të pasigurta. Kështu përmes një analize gjinore të kësaj problematike, u vendos që pasagjerëve t’iu jepej e drejta që të kërkonin nga autobusi të ndalej edhe jashtë pikave të paracaktuara të stopit.

Dy shembujt e dhënë në këtë artikull, flasin për implementimin e BPGj-së në politika publike ku nevojtarët ishin gratë.

Nuk ndodh rrallë që të ketë një keqkuptim rreth këtij instrumenti. Shpesh mendohet se Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor do të thotë më shumë “fonde për gratë” dhe “linja të veçanta buxhetore shtetërore për të drejtat e grave”.

Ky nuk është qëllimi i kësaj strategjie.

Në një prezantim të dhënë për TEDx Talks, hulumtuesja Farnsworth shpjegon se si në Kosovë ka disbilanc gjinor në mesin e mësimdhënësve në sistemin parashkollor, ku përqindja më e madhe e mësuesve janë gra. Kështu, shumica e fondit shtetëror ju shkon grave dhe burrat janë të nënpërfaqësuar.

Kjo bën që djemtë e rinj të mos kenë një rol-model për ta ndjekur në të ardhmen dhe qeveria mund të ndërmarrë masa për ta stimuluar pjesëmarrjen e burrave në këtë nivel edukimi.

Gusia thekson se mënyra se si implementohet buxhetimi gjinor është specifike për çdo shtet dhe edhe Kosova mund ta krijojë modelin e vet, duke u përshtatur edhe me normat kulturore.

“Shtetet e gjejnë një model të vetin e të përafërt që ju përshtatet më mirë. Pra nuk ka një praktikë fikse apo një model që mund të implementohet në të gjitha shtetet”, deklaron ajo, duke e prezantuar mundësinë e të qenit fleksibil në mënyrën se si bëhet analiza gjinore.

Duke qenë se hendeku i pabarazisë gjinore në Kosovë rëndon më shumë nga gratë, mund të konsiderohet se Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor duhet të fokusohet më shumë te gratë dhe vajzat.

“Në të gjitha sferat e jetës në Kosovë gratë janë të nënpërfaqësuara. Me automatizëm kjo të bën të kuptosh që BPGj-ja është instrument kyç për t’i fuqizuar gratë”, thotë Gusia,

“Parimisht, qëllimi i BPGj është zvogëlimi i pabarazive gjinore, arsyeja pse BPGj duhet të fokusohet te gratë dhe vajzat në Kosovë, është se ato mbesin të papërfaqësuara, margjinalizuara, e të diskriminuara në shumicën e sferave të jetës publike dhe private”, deklaron Morina.

Në anën tjetër, pavarësisht domosdoshmërisë për të planifikuar e implementuar buxhetin duke i adresuar nevojat e grave e burrave, Kosova nuk ka administratë publike të përgatitur profesionalisht për ta bërë një gjë të tillë.

“Vetë shkollimi ynë, edukimi formal-profesional nuk është se i përgatit studentët për hartimin e politikave publike me perspektivë gjinore”, e thekson problemin Gusia.

Megjithatë ajo shton se me iniciativën e agjencisë që e udhëheq, ka një marrëveshje me Universitetin e Prishtinës, departamentin e fakultetit ekonomik që ka nisur ligjërimin e lëndës Ekonomiksi Gjinor që nga shtatori i vitit 2020. Kjo kurrikulë ka për qëllim që të përgatisë profesionistë të rinj, t’i njoftojë ata me konceptet e barazisë gjinore dhe me procesin e buxhetimit të përgjegjshëm gjinor.

Pse na duhet ndërhyrja e medieve në promovimin e Buxhetimit të Përgjegjshëm gjinor?

Forma të ndryshme mediatike kanë qenë prezentë në botë për një kohë të gjatë. Siç thekson edhe Sonia Livingstone, studiuese e medies dhe komunikimit dhe ligjëruese në universitetin London School of Economics and Politics, në shtetet e industrializuara dhe të civilizuara, mediet janë të pranishme pothuajse në çdo shtëpi.

Duke qenë se prodhojnë përmbajtje që konsumohet në mënyrë masive, mediet mund të marrin edhe rolin e agjentëve për të arritur ndryshim social. Agjenda e barazisë gjinore, është njëra ndër çështjet më me interes të një shoqërie dhe si e tillë do të duhej të zinte vend edhe në kornizën e prodhimtarisë mediatike. Të paktën idealisht!

“Mediet janë të pozicionuara shumë mirë që t’i informojnë qytetarët mirëpo edhe të mbajnë institucionet publike përgjegjëse përkitazi me obligimet e tyre ligjore”, thotë Morina që i qëndron prapa mendimit se Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor është një“bazen” temash të cilat mund të hulumtohen e raportohen.

Si instrument për një shoqëri të barabartë, Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor është i obliguar me ligj. Njëkohësisht, kjo e bën BPGj-në një të drejtë themelore të qytetarëve. Por planifikimi i një investimi kapital në një zonë të caktuar apo çfarëdo investimi tjetër që vjen nga paraja publike, nuk kalon edhe në rishikim qytetar.

Debatet publike janë të pakta, e në aspektin gjinor të pabarabarta. Gratë mbesin të nënpërfaqësuara.

“Qytetarët në përgjithësi nuk janë të njoftuar për BPGj-në. Nuk ekziston edukim sa i përket kësaj çështjeje. Ka një ngecje të madhe në pjesëmarrje në debate publike kur komunat planifikojnë iniciativa të caktuara. Por edhe nëse marrin pjesë qytetarët në këto debate publike, përfaqësimi i grave është minimal, Edhe nëse gratë ftohen nga komuna, shanset reale që gratë të jenë prezentë aty janë minimale”, shpalosë njërin nga problemet kryesore të organizimit publik Gusia.

“Qytetarët mbesin të pa informuar se si ata/ato vet munden me kontribuua në planifikimin gjinor të buxheteve përmes dëgjimeve publike”, thekson Morina.

Këtu krijohet hapësirë në të cilën mediet mund ta shtrijnë ndikimin e tyre për të shtyrë përpara implementimin e Buxhetimit të Përgjegjshëm Gjinor. Përgjegjësia për informim dhe për hedhjen në pah të rasteve kur institucionet përgjegjëse nuk i kryejnë obligimet ligjore, bie mbi mediet.

Sipas Farnsworth “përmes kronikave dhe shembujve praktikë se si Buxhetimi i Përgjegjshëm Gjinor e afekton jetën e përditshme të njerëzve, mediet mund ta ilustrojnë në mënyrë kuptimplotë se çfarë do të thotë ky koncept. Për më tepër, mediet mund t’i ndihmojnë njerëzit ta kuptojnë se si qeveria e ka përdorur buxhetin, nëse ka dështuar t’i adresojë nevojat e qytetarëve dhe se si kjo i ka ndikuar jetët e tyre”.

Studime të ndryshme, njëri nga ta ai i Reuters Institute i realizuar në vitin 2019-të, konstaton se roli i medieve në jetët e njerëzve është shumë i madh, madje shumë më signifikant se sa në gjeneratat e kaluara. Kjo e dëshmon edhe fuqinë që kanë mediet për tu bërë pjesë e zhvillimeve dhe ndryshimeve sociale.

Sipas Gusisë që udhëheq me ABGj-në, marrë parasysh peshën e rëndësisë që kanë në shoqëri, ato edhe duhet të tregohen sensitive në mënyrën se si i reprezentojnë gratë e burrat në punën e tyre.

“Ekziston filan fshati që ka mbetur që tri ditë pa ujë dhe intervistojnë burrat. E harrojnë që për shkak të normës kulturore, barrën kryesore për ta siguruar ujin dhe për të punuar me ujë e ka gruaja, dhe gruan kjo e afekton shumë më shumë. Kur gazetarët kërkojnë në këtë rast përgjigje për problemet me ujë, shkojnë i pyesin burrat. Ajo ndjeshmëria gjinore për ta targetuar të intervistuarin tregon shumë”.

Përveç kësaj, udhëheqësja e ABGj-së vë në pah disa probleme që lidhen me infrastrukturën e kryeqytetit e ku do ishte i nevojshëm ndikimi i mediave. Lagja Bregu i Diellit në Prishtinë ka kohë që në pjesë të caktuara nuk ka ndriçim. Kjo e afekton direkt jetën e grave, meqë ato kanë më pak mundësi të blejnë makina për shkak të mungesës së vendeve të punës, nuk e përballojnë transportin privat si taksitë ndërsa transporti publik nuk funksionon orëve të mbrëmjes.

“Bregu i diellit ka kohë që është pa ndriçim dhe nuk kam parë ndonjë kronikë që flet se sa i afekton kjo gratë. Nuk është diskutuar kjo çështje duke e përfshirë perspektivën gjinore për shembull në media”, thotë Gusia.

Mediat mund t’i mbajnë përgjegjëse institucionet për mungesën e mënyrën se si planifikohet e shpenzohet buxheti dhe nëse aty përfshihet analiza gjinore e obliguar me ligj. Informimi mbetet mision bazik i mediave. Është qëllimi i ekzistencës së tyre.

Agjendat mediatike janë të ngarkuara me shumë ngjarje. Senzacionalja e interesantja zë vendin e parë në rendin e ditës. Por krijimi i një shoqërie të barabartë dhe investimi në qëndrueshmëri, duhet të jetë misioni i secilit akter në një shoqëri demokratike.

Mediet mbeten shtylla e katërt e demokracisë. Si të tilla, duhet t’i shërbejnë sistemit demokratik.

Autore: Donika Lamaxhema

Përgjatë një jave, Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës, në bashkëpunim me UN Women, në kuadër të projektit rajonal “Financimi Transformues për Barazinë Gjinore drejt qeverisjes më transparente, gjithëpërfshirëse dhe të përgjegjshme në Ballkanin Perëndimor” financuar nga SIDA, do të shënojë aktivitete të ndryshme.

Shkrime informuese lidhur me BPGJ-në dhe rëndësinë e aplikimit të tij, mesazhe nga gazetarë që kanë qenë pjesëmarrës në punëtoritë e mbajtura paraprakisht për BPGJ-në dhe nga përfaqësues të organizatave të ndryshme, do të publikohen ditëve në vijim.

Krahas këtyre, do të mbahet edhe punëtoria me studentë të Komunikimit Masiv, me qëllim të aftësimit të tyre për të raportuar mbi BPGJ-në në një mënyrë të paanshme, të ndjeshme gjinore dhe etike.

#GenderResponsiveBudgeting #GRB #UnWomenKosovo #AsociacioniiGazetareveteKosoves #AGK

PRISHTINË, 19.03.2021 – Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës – AGK , me shqetësim ka pranuar lajmin për kërcënimin dhe pengimin në detyrë nga Mehdi Shehu dhe një person tjetër në drejtim të ekipit të KALLXO.com, gazetares Arbisa Shefkiu dhe kameramanit, Denis Sllovinja, në Rahovec.

Ekipi është kërcënuar tri ditë më parë përderisa ishin duke xhiruar në afërsi të teqesë “Haxhi Shejh Iljazi Rifai”, duke e trajtuar rastin e një parkingu që komuna i ka dhënë leje për shfrytëzim të kësaj hapësire shehut, Mehdi Shehu, pa pëlqimin e banorëve dhe Asamblesë Komunale.

Gazetarja dhe kameramani me të filluar xhirimet e kësaj hapësire janë kërcënuar nga një person që ka dalë nga teqeja dhe iu është drejtuar me fjalët: “Këqyr se mundesh me rrnu hala se i ri je”. Pas këtij kërcënimi, Mehdi Shehu, ka dalë dhe ka penguar ekipin duke mos i lejuar të marrin pamje me arsyetimin se nuk kanë të drejtë të xhirojnë këtë hapësirë.

Rasti është  paraqitur në Policinë e Kosovës dhe pas marrjes së deklaratave të ekipit, prokurori i rastit, Anton Hasanaj, e ka mbyllur rastin dhe ka deklaruar se nuk ka elemente të veprës penale. Mbyllja e rastit nga prokurori sipas KALLXO.com, ka ardhur pa i lexuar deklaratat e gazetarëve, pa i vlerësuar provat dhe vetëm me anë të telefonit.

Megjithatë, sipas raportimeve të tyre, rasti vazhdon të jetë duke u hetuar nga njësitet policore, të cilët e kanë njoftuar prokurorin.

Për AGK-në veprime të këtilla në drejtim të gazetarëve dhe profesionistëve të medieve që janë duke ushtruar detyrën, përbëjnë presion ndaj tyre. Kërcënimi, pengimi dhe format e tjera të frikësimit ndaj kolegëve tanë kohëve të fundit po shënojnë rritje dhe kjo po kërcënon sigurinë e gazetarëve, raportimin e tyre të pavarur dhe lirinë e përgjithshme të medieve në Kosovë.

AGK-ja u bën thirrje organeve kompetente që të marrin masa ndaj sjelljes së këtyre dy personave që kanë kërcënuar dhe penguar ekipin e KALLXO.com.

PRISHTINË, 18.03.2021 – Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës – AGK, edhe këtë vit po vazhdon bashkëpunimin me Federatën  Evropiane të Gazetarëve – EFJ, në kuadër të projektit “Building Trust in Media in South Europe and Turkey”, mbështetur nga UNESCO.

Në diskutimin e parë, AGK-ja u përfaqësua nga Getoarbë Mulliqi Bojaj, drejtoreshë ekzekutive dhe hulumtuese në organizatën tonë. Ajo në takimin ku morën pjesë përfaqësues të Kosovës, Shqipërisë, Bosnje e Hercegovinës, Turqisë dhe Serbisë, theksoi bashkëpunimin me mekanizmat ndërkombëtar për përmisimin e klimës së të bërit gazetari në Kosovë.

“AGK-ja së bashku me mekanizmat ndërkombëtar më të fuqishëm në vend si: OSBE, UNKT, UN Women, NDI, USAID, Këshilli i Evropës e mekanizma të tjerë, po kontribuojnë në përmisimin e klimës së të bërit gazetari mbrojtjen dhe avancimin e të drejtave të gazetarëve, kameramanëve dhe fotoreporterëve të Kosovës.”

Aktiviteti i parë i kësaj faze ishte diskutimi virtual me mbi 30 gazetarë të vendeve të ndryshme të Evropës, ku u bisedua për të drejtat e gazetarëve në vendet e tyre të punës. Aty gjithashtu u prezantua puna dhe aktivitetet e asociacioneve dhe sindikatave të vendeve të Ballkanit dhe Turqisë.

Gjatë aktiviteteve vijuese do të zhvillohen punëtori me tema të ndryshme, ndër të tjera punëtori për punën në distancë, kampanja për komunikim, e të tjera.